به گزارش خیمه مگ،حجت‌الاسلام والمسلمین حجت گنابادی‌نژاد، مدیر مدرس علمیه امام رضا (ع)، شامگاه جمعه در ویژه‌برنامه دهه کرامت که درمدرسه میرزاجعفر در صحن انقلاب حرم مطهر رضوی، برگزار شد، با بیان اینکه امام رضا (ع) امام هدایت و چراغ راه بشریت هستند، گفت: یکی از بهترین منابع برای شناخت امام رضا (ع) و سایر ائمه اطهار(ع)، زیارت جامعه کبیره است.

وی با اشاره به اهمیت زیارت جامعه کبیره افزود: زیارت جامعه کبیره، زیارتی معتبر و مستند از زبان امام هادی (ع) است که در آن، ویژگی‌ها و عظمت اهل‌بیت(ع) به روشنی بیان شده است؛ اگر زائران در هر مکان و برای هر امامی این زیارت‌نامه را با دقت بخوانند، می‌توانند شناخت دقیق‌تری از امامان معصوم و به‌ویژه امام رضا (ع) پیدا کنند.

اهل‌بیت(ع)، امامان هدایت و نشانه‌های تقوا هستند

مدیر مدرس علمیه امام رضا (ع) با اشاره به فرازهایی از زیارت جامعه کبیره «سلام بر اهل‌بیتی که امامان هدایت‌اند»، بر لزوم شناخت سیره اجتماعی امام رضا (ع) تاکید کرد: اگر جوانان، مردان، زنان و همه اقشار جامعه خود را در مسیر هدایت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) قرار دهند، راه سعادت را خواهند یافت. ایشان چراغ راهند و هر کس به امام رضا (ع) متصل شود، دچار گمراهی نمی‌شود، معصیت نمی‌کند و از مسیر حق منحرف نخواهد شد؛ زیرا امام رضا (ع) پشت و پناه پناه‌جویان است.

حجت‌الاسلام والمسلمین گنابادی‌نژاد با تبیین مفهوم مسئولیت اجتماعی در اندیشه اسلامی، گفت: مسئولیت اجتماعی یعنی هر فرد نسبت به جایگاه، نقش و وظایف خود در جامعه آگاه باشد و در مسیر شناخت خدا و بندگی حرکت کند؛ در همین زمینه، امام رضا (ع) در خطبه‌ای مفصل، به بحث معرفت و توحید الهی پرداخته‌اند و بیان می‌دارند که اساس عبادت، معرفت است.

مدیر مدرس امام رضا (ع) خاطرنشان کرد: حضرت رضا (ع) تأکید دارند که توحید مقدمه و اساس همه عبادات است. نباید گمان کنیم که نماز، روزه و سایر اعمال عبادی به تنهایی کافی‌اند، بلکه بدون توحید، هیچ عبادتی پذیرفته نمی‌شود. زندگی امام رضا (ع) سراسر جلوه‌ای از بسط و تعالی توحید بود.

وی با ذکر داستانی از احتجاج امام رضا (ع) با فردی که در توحید الهی دچار تردید بود، افزود: روزی فردی نزد امام آمد و گفت اگر آنچه شما می‌گویید حق باشد، ما و شما هر دو اهل نماز و روزه هستیم، پس تفاوتی نیست. حضرت در پاسخ فرمودند: اگر ما بر حق باشیم ـ که هستیم ـ شما در هلاکت هستید و ما در نجات؛ این احتجاج نشان می‌دهد که راه اهل‌بیت(ع)، مسیر نجات و حقیقت است.

حجت‌الاسلام والمسلمین گنابادی‌نژاد در ادامه افزود: آن مرد در ادامه از امام رضا (ع) پرسید که خدا چگونه و در کجاست؟ امام فرمودند: وای بر تو! خداوند مکان ندارد، چگونگی ندارد، با حس و قیاس درک نمی‌شود و فراتر از درک انسانی است. شناخت خداوند، در گرو درک صحیح توحید ناب است.

معرفت توحیدی در سیره علمی و اجتماعی امام رضا (ع)

وی با اشاره به یکی از مجالس مناظره امام رضا (ع) گفت: در یکی از مناظرات علمی، هنگام فرا رسیدن وقت نماز، امام از ادامه بحث خودداری کرده و فرمودند وقت نماز است. حاضران درخواست کردند مناظره را ادامه دهند تا شاید به حقیقت ایمان آورند. اما امام با قاطعیت اولویت را به نماز دادند و پس از اقامه نماز، به جلسه بازگشتند. این اقدام امام نشان می‌دهد که در سیره ایشان، عبادت خداوند در صدر همه امور قرار دارد.

برای شناخت سیره امام رضا (ع)، باید ایشان را بشناسیم

مدیر مدرس امام رضا (ع) تأکید کرد: اگر می‌خواهیم سیره اجتماعی، عبادی، اخلاقی و علمی امام رضا (ع) را بشناسیم، ابتدا باید خود ایشان را بشناسیم؛ این شناخت از راه مراجعه به منابعی چون زیارت جامعه کبیره و تأمل در خطبه‌ها و مناظرات آن حضرت حاصل می‌شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین گنابادی‌نژاد با اشاره به حالات معنوی و عبادی حضرت رضا (ع)، افزود: نقل شده است که ایشان اهل خواب بسیار نبودند و روزه‌های مستحب را ترک نمی‌کردند. ایشان هر ماه سه روز روزه می‌گرفتند؛ روز اول، وسط و آخر ماه. خود حضرت فرمودند که این سه روز معادل یک سال روزه‌داری است.

وی ادامه داد: این سیمای توحیدی، معنوی و عبادی امام رضا (ع) است که باید در آیینه آن خود را ببینیم. همه ما شنیده‌ایم که دعبل خزاعی شعری در مدح اهل بیت سرود و حضرت علاوه بر صله، سه پیراهن خود را به او هدیه دادند.

مدیر مدرس امام رضا(ع) با تأکید بر لزوم شناخت صحیح نسبت به امام معصوم، خاطرنشان کرد: اگر نسبت به این روزنه‌های شناخت بی‌توجه باشیم، نمی‌توانیم امام را آن‌گونه که باید بشناسیم و وظایف خود را نسبت به امامت به‌درستی انجام دهیم.

نگاه مسئولیت‌محور امام رضا (ع) به انسان

حجت الاسلام والمسلمین گنابادی نژاد با اشاره به ساحت اجتماعی سیره امام رضا (ع) بیان کرد: اگر بنا داریم سیره اجتماعی حضرت را مرور کنیم، باید سه ساحت را مدنظر داشته باشیم؛ توحیدی و خداشناسی، انسان‌شناسی و ساحت مسئولیت‌پذیری اجتماعی است.

وی با اشاره به نگاه امام رضا (ع) به انسان، گفت: نگاه حضرت، نگاهی مسئولانه و دردمندانه است. از امام پرسیدند: چه کسی بهترین و چه کسی بدترین زندگی را دارد؟ حضرت پاسخ دادند: آن‌کس که در زندگی دیگران شریک باشد، بهترین زندگی را دارد و آن‌که دیگران در زندگی او شریک نباشند، بدترین زندگی را دارد.

حجت‌الاسلام والمسلمین گنابادی‌نژاد افزود: شریک زندگی مردم باشیم یعنی اگر همسایه‌مان گرسنه است، بی‌تفاوت نباشیم. اگر فرزند ما با لباس نو به مدرسه می‌رود اما فرزند همسایه با کیف کهنه، در قبال آن مسئولیم. اگر قوم و خویش ما نیاز به جهیزیه دارد، باید کمک کنیم؛ اگر امکاناتی داریم و دیگران ندارند و کمک نمی‌کنیم، از نظر امام رضا بدترین انسان‌ها هستیم.

کرامت انسانی در سیره رضوی

مدیر مدرس امام رضا (ع) در ادامه به کرامت‌ورزی حضرت اشاره کرد و گفت: شخصی که از محبان اهل‌بیت بود، در سفر به محضر امام رسید و اظهار داشت که خرج سفرش تمام شده. حضرت بدون اینکه او را خجل کند، وارد اتاق شدند، ۲۰۰ دینار از پشت در به او دادند و فرمودند: از طرف من نگویید صدقه دادم.

وی با یاد شهید مطهری و روز معلم گفت: شهید مطهری، معلم بزرگ دین و اندیشه، فرمودند: اسلام تنها فرد را در قبال خدا مسئول نمی‌داند، بلکه در برابر جامعه نیز او را مسئول می‌داند. ما قرار نیست فقط برای خود زندگی کنیم؛ باید خود را در ساحت جامعه، در آزمون مسئولیت اجتماعی محک بزنیم.

مدیر مدرس امام رضا (ع) افزود: اگر اهل رعایت نظم اجتماعی نیستیم، اگر در صف نانوایی نوبت را رعایت نمی‌کنیم، اگر در بازار کم‌فروشی و گران‌فروشی می‌کنیم، اگر احتکار می‌کنیم، یعنی اهل مسئولیت اجتماعی نیستیم. مسئولیت‌پذیران، هماهنگ‌اند، بار برمی‌دارند و خود را شریک زندگی مردم می‌دانند.

حجت‌الاسلام و المسلمین گنابای‌نژاد با تأکید بر جامعیت سیره حضرت رضا (ع) در عبودیت، شناخت خدا، انسان‌محوری و مسئولیت اجتماعی، اظهار داشت: امام رضا (ع) در اوج معرفت الهی و توحیدی، در تعامل با انسان‌ها نیز الگویی بی‌نظیر از دردمندی، کرامت‌محوری و مسئولیت‌پذیری بود؛ شناخت این سه ساحت، راهی برای تقرب ما به سیره امام رضا (ع) و عمل به وظایفمان در عصر حاضر است.

وی با تأکید بر ضرورت الگوگیری از سیره اجتماعی امام هشتم (ع)، اظهار کرد: امروز اگر جامعه ما با چالش‌های معیشتی، شکاف طبقاتی و ضعف‌های اخلاقی و مدیریتی روبروست، دلیل آن فاصله گرفتن از سیره اهل بیت (ع) به‌ویژه امام رضا (ع) است؛ امامی که نگاه سازنده‌اش به انسان و جامعه می‌تواند چراغ راهی برای امروز ما باشد.

وی با اشاره به یکی از فرازهای درس‌آموز از سیره رضوی گفت: فرد نیازمندی نزد امام آمد و کمک خواست. پس از دریافت کمک، رفت. وقتی برخی به حضرت عرض کردند چرا خود را از او پشت درب مخفی کردید؟ امام فرمودند: «تا شرمندگی نیاز را در چهره او نبینم.» این اوج کرامت در مواجهه با انسان است.

امام رضا (ع)؛ اسوه انسان‌شناسی توحیدی

مدیر مدرس امام رضا (ع) با بیان اینکه خدمت به انسان‌ها در نگاه رضوی مسیر کسب رضایت الهی و رشد انسانی است، افزود: آن حضرت در روز عرفه هر آنچه داشتند به فقرا اعطا کردند. حتی فضل‌بن‌سهل، از نزدیکان امام، این رفتار را مورد انتقاد قرار داد و گفت: «این ضرر است!» اما حضرت فرمودند: «وقتی چیزی را برای پاداش الهی دادی، از بین نمی‌رود؛ بخشش ضرر نیست، بلکه سود است.»

وی تأکید کرد: انفاق در نگاه رضوی برای رضای خدا صورت می‌گیرد، نه از روی منت یا خودنمایی. آنچه زیان‌بار است، هزینه‌کرد در مسیر گناه و امور غیرمشروع است.

فاصله گرفتن از سیره امام رضا (ع)، ریشه بسیاری از نابسامانی‌ها

حجت‌الاسلام والمسلمین گنابادی‌نژاد با انتقاد از وضعیت نابرابر جامعه گفت: چرا باید در جامعه‌ای که خود را پیرو امام رضا (ع) می‌داند، عده‌ای نان شب نداشته باشند و برخی در مصرف‌گرایی غوطه‌ور باشند؟ این فاصله نتیجه دوری از سبک زندگی رضوی است.

وی خاطرنشان کرد: جامعه‌شناسی امام رضا (ع) مبتنی بر اصول و محورهای ممتازی است که از جمله آن می‌توان به نهضت آزاداندیشی، مخاطب‌شناسی، رویکرد تربیتی در تعاملات اجتماعی، مبارزه با ویژه‌خواری و توجه ویژه به کانون خانواده اشاره کرد.

وی ادامه داد: امام رضا (ع) از پیشگامان گفت‌وگوی ادیان و مناظرات علمی است. ایشان با بزرگان ادیان مختلف نشستند، مناظره کردند و در قله ادب، منطق، احترام و انصاف با آنان گفتگو داشتند؛ هرگز تند نشدند، عصبانی نشدند و از عدالت خارج نگشتند.

مدیر مدرس امام رضا (ع) محور دیگر در سیره رضوی را مخاطب‌شناسی دقیق عنوان کرد و گفت: امام هشتم (ع) در تعاملات خود با اقشار مختلف جامعه، مخاطب‌شناسی عمیقی داشتند و رویکرد تربیتی ایشان در رفتارها نمایان بود. به تعبیر امام صادق (ع): «کونوا دعاة الناس بغیر السنتکم»؛ امام رضا (ع) با عمل خود مردم را دعوت می‌کردند.

حجت‌الاسلام و المسلمین گنابادی‌نژاد با اشاره به ویژگی‌های سبک زندگی امام رضا (ع) اظهار داشت: در زیارت آن حضرت می‌خوانیم: «أشهد أنّک إمام هادٍ و ولیّ مرشد»؛ یعنی امام رضا (ع) ولیی ارشادگر بود و ما نیز باید در مسیر ارشاد گام برداریم.

وی ادامه داد: علی‌رغم تمام مشغله‌های اجتماعی، امام رضا (ع) در خانه به خانواده توجه ویژه داشتند. با فرزندان‌شان خلوت می‌کردند، سخن می‌گفتند و از دغدغه‌های اجتماعی فارغ می‌شدند. این نگاه، سبک زندگی اسلامی است که در سیره آن حضرت متجلی است.

مدیر مدرس امام رضا (ع) با اشاره به مبارزه امام رضا (ع) با ویژه‌خواری گفت: حتی با نزدیک‌ترین افراد خود نیز مماشات نمی‌کردند. وقتی برادر امام رضا (ع)، در مدینه اقدام نادرستی کرد، حضرت فرمودند: «نسبت ما به حضرت زهرا (س) مجوزی برای تخلف نیست و من از تو حمایت نمی‌کنم.

وی با اشاره به شرایط سخت سیاسی دوران عباسی گفت: اکثر سیره‌های ماندگار امام رضا (ع) در اوج خفقان بنی‌عباس به‌ویژه در مدینه و خراسان تحقق یافت. توطئه مأمون برای آوردن امام به مرو به نیت کنترل و محدودسازی آن حضرت بود؛ اما امام رضا (ع) این هجرت را به فرصتی تمدن‌ساز بدل کرد و بستری برای گسترش ارزش‌های اسلامی در حوزه‌های مختلف فراهم ساختند.

حجت‌الاسلام و المسلمین گنابادی‌نژاد تاکید کرد: امروز بیش از هر زمان، نیازمند بازگشت به سیره رضوی هستیم. باید امام رضا (ع) را بشناسیم، معارف او را درک کنیم و به اندازه توان‌مان عمل کنیم.