به گزارش خیمه مگ، حجت‌الاسلام و المسلمین یدالله مقدسی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، در نشست علمی «کربلا؛ فرهنگ یا تاریخ» با بیان اینکه در روایتی از رسول خدا آمده است که ان لقتل الحسین(ع) حرارة فی قلوب المؤمنین لا تبرد ابدا»، گفت: از طرف دیگر روایتی از امام رضا(ع) نقل شده است که «إن یوم الحسین أقرح جفوننا و أسبل دموعنا و أذل عزیزنا بأرض کرب و بلا و أورثنا الکرب و البلاء الى یوم الإنقضاء فعلى مثل الحسین فلیبک الباکون فإن البکاء علیه تحط الذنوب العظام»؛ در روایت اول پیامبر(ص) فرمودند که حرارتی از شهادت امام حسین(ع) در قلوب مؤمنان وجود دارد که تا ابد خاموش نخواهد شد و روایت دوم فرموده است که روز حسین(ع) و عاشورا، پلک‌های چشمان ما را مجروح کرد یعنی از بس اشک ریخته‌ایم چشممان مجروح شده است.

وی افزود: اگر عاشورا یک ماجرای قدیمی و گذشته است پس این سخن که حرارت آن خاموش نمی‌شود به چه معناست؟ در اینجا این سؤال پیش می‌آید که حادثه کربلا تاریخ است یا فرهنگ؟ برای پاسخ ابتدا باید تعریف درستی از تاریخ و فرهنگ داشته باشیم؛ تاریخ علمی است که به بیان حوادث و وقایع در گذشته می‌پردازد، مثلاً وقتی تصادفی رخ داد و بنایی ساخته شود، می‌گویند تاریخ آن گذشته است.

مقدسی افزود: ولی فرهنگ، دو ویژگی برجسته دارد؛ حیات‌بخشی و توان‌بخشی و مانند تاریخ حادثه گذرا و گذشته نیست بلکه حیات‌بخشی و توان‌بخشی مستدام و ممتد دارد. فرهنگ وقتی در جامعه وجود دارد، آن جامعه همواره تواناست و حیات دارد.

عاشورا فرهنگ است نه تاریخ

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه عاشورا یک فرهنگ است و نه صرفاً تاریخ، تصریح کرد: عاشورا از جنس فرهنگ انبیاء است زیرا امام حسین(ع) جانشین پیامبر(ص) است و کار او در ردیف کار پیامبران الهی است؛ قرآن بیش از ۳۰۰ بار به پیامبر(ص) توصیه فرمودند: واذکر فی الکتاب موسی ...، ابراهیم و سایر انبیاء و این تذکر برای آن است که راه انبیاء ادامه یابد و کار آن توان‌بخشی و حیات‌بخشی است.

وی ادامه داد: انبیاء به تعبیر امام علی(ع) آمدند تا عقل بشر را بیدار و انسان را توانمند و فکر او را بیدار کنند. بیداری فکر و اندیشه همواره مایه حیات و دوام انسان و توانایی و سازندگی انسان است زیرا انسان وقتی عقل خود را به کار ببندد می‌تواند حیات‌بخش جامعه باشد.

مقدسی اضافه کرد: قرآن کریم فرموده است ما سرنوشت و قصص گذشتگان را برای شما بیان می‌کنیم تا قلب شما استقرار یابد و توانمند شوید؛ توانمند شوید تا جامعه را در برابر حوادث بسازید و در برابر کوران‌های زندگی از پا در نیایید. همین ویژگی‌ها در حادثه عاشورا هم وجود دارد زیرا در زیارت اربعین می‌خوانیم شما قیام کردید تا مردم را از جهالت نجات دهید «لیستنقذ العباد من حیرة الضلاله ...».

مقدسی با بیان اینکه جامعه وقتی نجات می‌یابد که گمراه نباشد و راه درست را برود، تصریح کرد: امام حسین(ع) راه درست را پیمود و باعث نجات دیگران شد؛ مکتب سقیفه راه گمراهی را پیش روی مردم گذاشت و سرانجام امویان و عباسیان حاکم شدند و عقل نظری و عملی به کنار نهاده شد و این کاملاً برخلاف آیات قرآن است که فرمود: ادع الی سبیل ربک ...؛ مردم را به راه خداوند با حکمت و موعظه دعوت کنید. 

تجلی تام فرهنگ و منطق امام حسین(ع) در عاشورا

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: امام حسین(ع) فرمودند: آیا نمی‌بینید به حق عمل نمی‌شود و جامعه گرفتار حاکمی مانند یزید است که مردم را به ذلت فراخوانده است و کسی مانند من با فردی مانند یزید بیعت نمی‌کند. مثلی لا یبایع مثله. منطق سیدالشهدا که همان فرهنگ اوست، اینجا خودش را نشان می‎‌دهد و این منطق جامعه را از خفتگی در کنار بنی مروان و بنی امیه بیرون می‌آورد و تا جایی می‌رسد که مردم کوفه قیام کرده و علیه یزید به پا می‌خیزند.

وی با بیان اینکه کار امام حسین(ع) سبب شد تا جامعه از تاریخ‌زدگی به سمت فرهنگ‌گرایی برود و جامعه به فرهنگ دین تمایل یابد، اضافه کرد: به همین دلیل ایشان امر به معروف و نهی از منکر و عمل به سیره جدشان، پیامبر(ص) را شعار قرار می‌دهند. سیره پیامبر(ص) فرهنگی است و نه تاریخی و پیامبر یک فرهنگ از سوی خداوند بزرگ است که پیام‌آور قرآن است و قرآن برای وعظ و حیات‌بخشی و زندگی است و طبیعتاً امام حسین(ع) هم این مسیر را پی می‌گیرد.

وی افزود: فرهنگ امام حسین(ع) طوری است که همه افراد از همه سنین را دور خود جمع می‌کند زیرا حیات‌بخش است و هر ملتی که پیرو حسین(ع) باشد، فرهنگ حیات‌بخش خواهد داشت و با اشخاصی مانند یزید بیعت نمی‌کند و عزت و سربلندی تابلوی زندگی او است.

مقدسی افزود: قرآن کریم عزت را برای خداوند، پیامبر و مؤمنین قرار داده است و امام حسین(ع) هم از برترین مؤمنانی است که توانست عزت را به مؤمنان یاد دهد(ان العژة لله و للرسول ....) و هر قیام و حرکتی که بر مبنای عاشورا شکل گرفته است، توانسته حیات‌بخش و پویا و زندگی‌ساز باشد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه امام حسین(ع) فرمودند من کشته اشکم، تصریح کرد: اشک وقتی جاری شود همیشه عواطف و شور و شعور را با هم همراه می‌کند و وقتی احساس و عقل همراه شوند، فکر و اندیشه برانگیخته خواهد شد و هیچ مؤمنی برای حسین(ع) گریه نکرد جز اینکه اشکش جاری شد یعنی هدف سیدالشهدا(ع) را جاری کرد و جامعه‌ اینچنین هیچ وقت تسلیم زورگویان نخواهد شد و عزت خود را از دست نخواهد داد. انقلاب ما هم در این راستا بود و امام خمینی(ره) راه حسین را احیاء کرد و فرمود این محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: نتیجه اینکه حادثه کربلا یک تاریخ نیست که بگوییم تمام شد و گذشت، بلکه یک فرهنگ است و فرهنگ همیشه زنده و پویا است و جامعه‌ای که بخواهد زنده و سربلند بماند، باید فرهنگ درست خود را حفظ کند. فرهنگ حسین(ع) در ارتباط با خداست و حسین ثارالله است و به همین دلیل قیام او هم اینگونه است.