به گزارش خیمه مگ، آیت‌الله محسن فقیهی، استاد درس خارج حوزه علمیه، در ادامه تفسیر سوره مبارکه بقره به آیه ۱۶۴ اشاره کرد و گفت: خداوند فرموده است: إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنْفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ؛ اختلاف شب و روز یعنی اینکه شب به دنبال روز و روز به دنبال شب می‌آید، این دقتی که در ساعات روز و شب وجود دارد و روز و شب گاهی یک دقیقه افزوده یا کم می‌شود و این روند در هر سال و در فصول متعدد با این برنامه منظم پیش می‌روند.

وی افزود: وَالْفُلْكِ الَّتِي تَجْرِي فِي الْبَحْرِ بِمَا يَنْفَعُ النَّاسَ؛ کشتی‌هایی که در دریا حرکت می‌کنند منافع بسیار زیادی برای مردم دارند و مثلا نفت و مواد پتروشیمی و سایر کالاها را در همه نقاط دنیا جابجا می‌کنند و عجیب اینکه کشتی در دریا فرو هم نمی‌رود؛ «وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ مَاءٍ»؛ از مواردی که باید به آن توجه کنید بارانی است که به صورت قطره از آسمان می‌بارد و باعث رشد درختان و گیاهان می‌شود و خاک مرده احیاء می‌شود. فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا.

استاد درس خارج حوزه علمیه اضافه کرد: وَبَثَّ فِيهَا مِنْ كُلِّ دَابَّةٍ؛ همه جنبندگان در روی زمین و در دریا برای خودشان غذا دارند و زندگی می‌کنند و عالمی برای خودشان دارند که پر از شگفتی است. انواع آن‌ها هم آنقدر زیاد است که از احصاء انسان بیرون است.

وی ادامه داد: وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ؛ بادهایی که روی زمین می‌ورزد، گاهی در قالب نسیم خنک بهاری و پاییزی و گاهی به صورت هوای سرد پاییزی و گاهی گرم تابستانی است؛ همین بادها باعث گرده‌افشانی و لقاح گیاهان و برخورد ابرها با همدیگر می‌شوند و اینها نشانه قدرت پروردگار است.

تعقل درست؛ عامل باور به خدا

آیت‌الله فقیهی تصریح کرد: وَالسَّحَابِ الْمُسَخَّرِ بَيْنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ؛ بین زمین و آسمان ابرها دیده می‌شوند و هر کدام مسائل مرتبط با خود دارند که برخی از آن‌ها توسط علم فیزیک و ریاضی کشف شده است. این‌ها همه آیه و نشانه برای اثبات ذات حضرت حق است؛ اگر ما درست به زمین و آسمان و دابه و ابر و باد بنگریم به خداوند متعال اعتقاد پیدا خواهیم کرد و اگر کسی اهل تعقل و دقت و توجه باشد از این نشانه‌ها به قدرت و عظمت و حکمت الهی پی می‌برد.

آیت‌الله فقیهی با اشاره به برهان نظم در اثبات وجود خداوند، تصریح کرد: اگر شما یک شیشه بزرگی را تهیه و یک میلیارد کاغذ که روی آن اعداد نوشته شده در آن بیندازید و در هم مخلوط کنید آیا کسی قادر است طوری این ظرف را به‌هم بزند و کاغذها را مخلوط کند که همه اعداد به ترتیب از یک تا یک میلیارد کنار هم قرار بگیرند؟ مسلما هیچ کسی قادر به چنین کاری نیست و اگر هزاران و میلیاردها بار هم شیشه را تکان دهیم باز اعداد مرتب نخواهند شد زیرا تصادفا هیچ نظمی ایجاد نمی‌شود.

وی افزود: اگر دیدید یک مدرسه و حوزه و دانشگاه و کشور و شهری نظم دارد حتما یک مدیر توانمندی دارد که آن را اداره می‌کند وگرنه هیچ شهر و دیاری و کشوری با تصادف اداره نخواهد شد؛ تمام جنبندگان هر روز و شب در زمین زندگی کرده و روزی می‌خورند تا اینکه عمر آن‌ها به پایان برسد، گیاهان و درختان به صورت منظم هر ساله و در هر فصل متناسب با آن شکل و حالت و وضعی دارند؛ هر سال با آمدن بهار، زمین سرسبز شده و درختان و گیاهان رویش می‌کنند و به تدریج در تابستان ثمر و میوه می‌دهند و برخی میوه‌ها در پاییز به دست می‌آیند و  این نظم شگفت‌آور در عالم نشان‌دهنده وجود یک ناظمی است که حکیم و مدبر و علیم و مقتدر است.

برهان نظم

استاد درس خارج حوزه علمیه اضافه کرد: اینکه خداوند فرموده در آسمان‌ها و زمین و  در ابرها و سایر پدیده‌های عالم دقت کنید نشانه همین نظم است؛ البته انسان در حد مقدورات علمی خود توانسته رازهایی از آفرینش را کشف کند و گرنه بیشتر علم به تعبیر روایات در اختیار انسان نیست و در دوره ظهور نمایان خواهد شد.

آیت‌الله فقیهی با اشاره به برهان حرکت به عنوان یکی دیگر از براهین در اثبات وجود خدا، گفت: براساس این برهان هر چیزی حرکتی دارد که گاهی آن را به افلاک و زمین و ابر و باد و ... نسبت داده و گاهی به نفس انسان نسبت می‌دهند؛ ملاصدرا حرکت جوهری را مبتنی بر این مسئله بیان کرده است؛ جسمِ نفس انسانی شامل نطفه و عقله و مضغه است و بعدا تبدیل به عظام و سپس جنین و فرزند می‌شود و به تدریج رشد می‌کند تا نوجوان و جوان و سالخورده می‌شود. در بچه روحی وجود دارد که در طول عمر متکامل شده و به تدریج چیزهایی را می‌فهمد.

برهان حرکت

استاد درس خارج فقه و تفسیر حوزه علمیه تصریح کرد: تکامل انسان در دو بعد مادی و روحی انجام می‌شود و چنین حرکت و تکاملی در آفرینش و افلاک هم وجود دارد؛ یک دانه که در زمین کاشته شد به تدریج بزرگ شده و رشد می‌کند تا به یک درخت تبدیل شود سپس میوه بدهد؛ این حرکت تکاملی در تمامی آفرینش وجود دارد و عقل می‌گوید هر جایی حرکتی وجود دارد حتما نیازمند محرک است.

وی افزود: برخی چیزها خودشان متحرک هستند ولی عامل حرکت چیز دیگری نیستند، مثلا درخت خودش بزرگ شده و تکامل می‌یابد ولی انسان واجد این ویژگی است که وقتی خودش کامل شد می‌تواند باعث هدایت و حرکت یک جامعه و قوم و منطقه و حتی دنیا شود که حرکت و رسالت‌ انبیاء بالاترین این حرکت‌ها است و گاهی هم کسی مانند امام خمینی(ره) در دوره معاصر در دنیا تغییر ایجاد می‌کند.

استاد درس خارج فقه و تفسیر حوزه علمیه بیان کرد: براساس این قاعده در نهایت ما به متحرکی می‌رسیم که محرک لا متحرک است؛ تمام اشیاء و موجودات حرکت خود را از او می‌گیرند ولی چیزی عامل حرکت او نیست و آن ذات باری‌تعالی است.

آیت‌الله فقیهی بیان کرد: آیه شریفه مورد بحث ناظر به این دو برهان یعنی نظم و حرکت برای اثبات ذات خداوند است. آیا می‌شود چنین نظمی در عالم و حرکت روز و شب و سیارات و حرکت کشتی‌ها بدون نظم رخ دهد؟ حتی در وجود انسان که در آیات دیگر به آن اشاره شده نظم پیچیده و فوق‌العاده‌ای وجود دارد و اگر کوچکترین خللی در بدن یک فرد رخ دهد چقدر زندگی او با سختی و دشواری روبرو می‌شود.

انسان بدون تعقل همانند حیوان است

وی اضافه کرد: البته براساس آیه شریفه، اهل تعقلون و افراد عاقل واقعی اهل تدبر در آفرینش هستند و از آن درس می‌گیرند وگرنه کسانی که اهل تعقل نیستند هر روز با این پدیده‌ها مواجه هستند ولی مانند حیوانات که درک چندانی از عالم ندارند مشغول خوردن، خوابیدن و دریدن دیگران هستند.   

آیت‌الله فقیهی تصریح کرد: حرکت حوزه و مبلغان و طلاب حوزه هم باید با نظم و دقت و تامل به پیش برود تا اهداف اصلی که برای آن تدارک شده است  محقق شود.