به گزارش خیمه مگ،ماه مبارک رمضان، بهار قرآن است و در این ماه برای انس و الفت قلب‌ها با این هدیه الهی، به بررسی شبهات قرآنی در شماره‌های گوناگون خواهیم پرداخت.

پرسش:
دیدگاه قرآن کریم در مورد تعیین امام چیست؟
پاسخ اجمالی:

آیات قرآن صریحا انتخاب اوصیاء را امری از جانب خدای متعال معرفی می‌کند. مانند پذیرش پیشنهاد موسی از جانب خدا برای وصی شدن هارون برای موسی در سوره طه یا نصب ابراهیم از سوی خدا به عنوان امام برای مردم در سوره بقره یا انتخاب یوسف از سوی خداوند به عنوان جانشین یعقوب در سوره یوسف.

پاسخ تفصیلی:

با نظری گذرا به آیات قرآن پی می‌بریم که انتخاب اوصیا از جانب خداوند متعال صورت پذیرفته است.
در اینجا به برخی از این آیات اشاره می‌کنیم:


۱ ـ «وَاجْعَلْ لِی وَزِیراً مِنْ أَهْلِی * هارُونَ أَخِی * اُشْدُدْ بِهِ أَزْرِی * وَأَشْرِکْهُ فِی أَمْرِی * کَیْ نُسَبِّحَکَ کَثِیراً * وَنَذْکُرَکَ کَثِیراً * إِنَّکَ کُنْتَ بِنا بَصِیراً * قالَ قَدْ أُوتِیتَ سُؤْلَکَ یا مُوسی» (۱)؛ (و وزیری از خاندانم برای من قرار ده. برادرم هارون را. با او پشتم را محکم کن؛ و او را در کارم شریک ساز. تا تو را بسیار تسبیح گوییم، و تو را بسیار یاد کنیم. چرا که تو همیشه از حال ما آگاه و بینایی. فرمود:‌ای موسی! آنچه را خواستی به تو داده شد.)


باتوجه به عبارت «وَاجْعَلْ لِی وَزِیراً مِنْ أَهْلِی * هارُونَ أَخِی» حضرت موسی از خداوند درخواست می‌کند تا برادرش هارون را وصی او قرار دهد و خداند نیز خواسته او را اجابت می‌کند، این نشان می‌دهد وصایت و وزارت انبیاء، امری است الهی که با نصب خداوند انجام می‌پذیرد.


۲ ـ «وَإِذِ ابْتَلی إِبْراهِیمَ رَبُّهُ بِکَلِمات فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِماماً قالَ وَمِنْ ذُرِّیَّتِی قالَ لا یَنالُ عَهْدِی الظّالِمِینَ» (۲)؛ (و یاد کنید هنگامی که پروردگار ابراهیم، او را با دستوراتی آزمود و او به طور کامل از عهده آن‌ها برآمد. خداوند به او فرمود «من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم». ابراهیم گفت: از دودمان من (نیز امامانی قرار بده) خداوند فرمود: «پیمان من، به ستمکاران نمی‌رسد مگر آن‌ها که شایسته اند) از عبارت «إِنِّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِماماً» استفاده می‌شود که امام از طرف خداوند تعیین شده است چرا که خداوند او را پیشوای مردم قرار داده و لذا بر مردم واجب است در تمام امور زندگی از او پیروی کنند.


۳ ـ «فَفَهَّمْنها سُلَیْمانَ وَ کُلاّ ءاتَیْنا حُکْماً وَ عِلْماً وَ سَخَّرْنَا مَعَ داوُدَ الْجِبَالَ یُسَبِّحْنَ وَ الطَّیْرَ وَ کُنّا فاعِلینَ» (۳)؛ (ما (حکم واقعی) آن را به سلیمان فهماندیم؛ و به هر یک از آنان (شایستگی) داوری، و علم فراوانی دادیم؛ و کوه‌ها و پرندگان را مسخر داود ساختیم، که با او تسبیح (خدا) می‌گفتند؛ و ما بر این کار توانایی داشتیم)؛ و نیز این آیه بیانگر آن است که این خداوند است که حکمت و علم را به سلیمان و داود عنایت کرد تا با حکمت و علم مردم را رهبری و هدایت کنند.


۴ ـ و نیز خداوند متعال درباره کیفیت انتخاب یوسف (علیه السلام) به عنوان جانشین یعقوب و پیامبری برای بنی اسرائیل می‌فرماید: «وَکَذلِکَ یَجْتَبِیکَ رَبُّکَ وَیُعَلِّمُکَ مِنْ تَأْوِیلِ الاَْحادِیثِ وَیُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَیْکَ وَعَلی آلِ یَعْقُوبَ کَما أَتَمَّها عَلی أَبَوَیْکَ مِنْ قَبْلُ إِبْراهِیمَ وَإِسْحاقَ إِنَّ رَبَّکَ عَلِیمٌ حَکِیمٌم» (۴)؛ (و این گونه پروردگارت تو را بر می‌گزیند، و از تعبیر خواب‌ها به تو می‌آموزد، و نعمتش را بر تو و خاندان یعقوب تمام و کامل می‌کند، همان گونه که پیش ازاین، برپدرانت ابراهیم و اسحاق تمام کرد، به یقین، پروردگار تو دانا و حکیم است.)


۵ ـ «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً یَهْدُونَ بِأَمْرِنا وَ أَوْحَیْنآ اِلِیْهِمْ فِعْلَ الْخَیْراتِ وَ اِقامَ الصَّلَوةِ وَ اِیتآءَ الزَّکَوةِ وَ کَانُوا لَنَا عَابِدینَ» (۵)؛ (و آنان را پیشوایانی قرار دادیم که به فرمان ما، (مردم را) هدایت می‌کردند؛ و انجام کار‌های نیک و برپاداشتن نماز و ادای زکات را به آن‌ها وحی کردیم؛ و تنها ما را عبادت می‌کرند) و نیز از عبارت «وَ جَعَلْناهُمْ أَئِمَّةً» استفاده می‌شود که این پیشوایان، از طرف خداوند منصوب شده اند تا مردم را به حقیقت و دستورات الهی رهنمون سازند. (۶)