به گزارش خیمه مگ،عید نوروز، عید صله رحم،‌گذشت و رفع کینه‌ها و کدورت‌هاست، عیدی است که حیات بشری در روز قیامت را واگویی می کند و دستان نیازمند انسانها در این روز رو به آسمان است.

آنچه در پی می‌خوانید گفتگوی سرویس علمی- فرهنگی مرکز خبر حوزه، با حجت‌الاسلام‌والمسلمین یدالله نفری، نویسنده حوزوی است به مناسبت که آغاز سال جدید هجری شمسی تقدیم می‌شود.

*اگر امکان دارد در آغاز بحث، از پیشینه عید نوروز بفرمائید، اینکه این عید از چه زمانی و چگونه رواج یافته است؟

عید در لغت از ماده «عود» به معنی بازگشت است، و لذا به روزهایی که مشکلات از قوم و جمعیتی بر طرف می‌شود و پیروزی حاصل می‌گردد عید‌ گفته می‌شود.

اولین روز ماه فروردین که روز اول سال شمسی است، نزد ایرانیان «عید»، است و نوروز را به معنی نو و تازه؛ یعنی روزی که سال نو با آن آغاز می‌گردد، دانسته‌اند.

مورخين و محققان درباره جايگاه نوروز با هم اختلاف دارند. به نظر مي‌رسد، آريائي‌ها از مهاجرت به فلات ايران و هم مرز شدن با تمدن ميان‌رودان (بین‌النهرین)، سال را به دو قسمت تقسيم مي‌‌كردند، كه هر يك با انقلابي شروع مي‌شد و دو جشن نوروز و مهرگان سرآغاز اين دو انقلاب بودند. يعني هنگام انقلاب تابستاني، «جشن نوروز» گرفته مي‌شد و زمان انقلاب زمستاني، «جشن مهرگان» پاس داشته مي‌شد. برخي معتقدند كه جشن نوروز و مهرگان جشني بوده‌ است كه در ايران قبل از ورود آريائي‌ها وجود داشته است و اقوام قبل از آريائي‌ها كه در فلات ايران ساكن بودند به آن عمل مي‌كردند.

عيد مهرگان از شانزدهم مهرماه آغاز می‌شد، امروزه عيد مهرگان از اهميت چنداني برخوردار نيست. نوروز بنا به قول مشهور در روزگار «جمشيد»، چهارمين پادشاه دوره پيشدادي پديد آمد و در پادشاهي او به صورت آئين درآمد.

نوروز را ايرانيان گرامي مي‌دارند که آيين كهنی است، گرچه طي هزاران سال دگرگون شده است،‌ اما هرگز از ميان نرفته و از سوي اقوام و مذاهب مختلفي كه در سرزمين ايران حضور پيدا كرده‌‌اند، مهر تأييد خورده است. بدين‌سان امروزه نوروز از نمادهاي بزرگ و وحدت بخش ملت ايران با همه تكثرهاي قومي، مذهبي، فرهنگي و زباني است.

*بعد از ظهور اسلام، چه برخوردی از سوی پیشوایان دینی نسبت به عید نوروز صورت گرفته است؟ آیا این عید مورد تایید اسلام قرار دارد؟

عید نوروز صرفا یک عید دینی و اسلامی به شمار نمی‌رود، ولی ضد دین هم نیست و بسیاری از کارهای نیکی که به بهانه عید نوروز صورت می‌گیرد، مورد تایید اسلام بوده و پیشوایان دینی و امت اسلامی به خصوص شیعیان در طول تاریخ سعی کرده اند با پر رنگ کردن و تقویت آن امور نیکو، وجهه دینی و معنوی عید نوروز را تقویت کنند.

البته در خصوص نوروز و نکو‌داشت آن در اسلام روایات مختلف وجود دارد. ولی بیشتر روایات، عید نوروز را به عنوان یک روز مهم، مورد تایید قرار داده است و در روایتی که «معلی بن خنیس» از امام صادق‌(ع) روایت کرده، آن حضرت، بزرگداشت این روز را به خاطر وقایعی که در این روز اتفاق افتاده است نیکو شمرده‌اند.

احترام نوروز در اسلام هر چند كه به مذهب شيعه منحصر نيست، اما چنان در ميان شيعيان فراگير است كه حتي رواياتي از امامان شيعه در بزرگداشت نوروز نقل شده است. براي مثال علامه مجلسي در «السماء‌والعالم» از امام صادق‌ عليه‌السلام حديثي را بدين مضمون نقل مي‌كند: «در آغاز فروردين، آدم آفريده شد و آن روز فرخنده‌اي است، براي طلب حاجت‌ها و برآورده شدن آرزوها و ديدار پادشاهان و كسب دانش و زناشويي و مسافرت و داد و ستد.

در آن روز خجسته، بيماران بهبودي مي‌يابند و نوزادان به آساني زاده مي‌شوند و روزي‌ها فراوان مي‌گردد.» مرحوم علامه مجلسي همچنين حديث ديگري را درباره نوروز نقل مي‌كند كه منتسب به امام كاظم عليه‌السلام است آن حضرت فرمودند:‌ كه اين روز بسيار كهن است. در نوروز خداوند از بندگان پيمان گرفت تا او را پرستش كنند و براي او شريك قائل نشوند و به آيين فرستادگان‌شان درآيند و دستورشان را بپذيرند و آن را اجرا نمايند و آن نخستين روزي است كه آفتاب دميد و بادهاي بار دهنده وزيد و گل‌هاي روي زمين پديد آمد و هم جبرئيل بر پيامبر (ص) نازل شد و نيز روزي است كه ابراهيم (ع) بت‌ها را شكست و پيامبر (ص) علي (ع) را بر دوش خود گرفت تا بت‌هاي قريش را از خانه كعبه بينداخت.

علاوه بر عدم مخالفت اسلام با آيين نوروز و از آن فراتر تأييد اين مذهب بر «نوروزگان»، تداوم گرامي‌داشت نوروز در دوره اسلامي را مي‌توان به علاقه شديد ايرانيان براي حفظ مواريث باستاني خود نيز نسبت داد.

*لطفا در‌مورد کارهای نیکی که در عید نوروز صورت می‌گیرد و مورد‌ تایید و پسند دین اسلام هست توضیح بدهید؟

از جمله کارهای نیکی که در برگزاری مراسم عید نوروز مرسوم است «صله رحم» و دیدار با نزدیکان، اقوام و آشنایان است که دین اسلام تاکید فراوانی برای به جا آوردن دارد.

در مورد آثار مطلوب، صله رحم موارد متعددی در منابع دینی ذکر شده است و از قطع رحم و دوری از خویشاوندان و بستگان به شدت منع شده است. اهمیت صله رحم تا آنجاست که پیامبر اسلام(ص) می فرمایند: «پیوند با خویشاوندان، شهرها را آباد می‌سازد، و بر عمرها می‌افزاید، گرچه انجام دهندگان آن از نیکان هم نباشند.»

همچنین عیادت از بیماران، هدیه دادن به یکدیگر، اصلاح روابط و برقراری صلح و آشتی بین افراد خانواده و فامیل از کارهای پسندیده ای است که در عید نوروز صورت می‌گیرد و مورد تایید اسلام است.

خانه تکانی و پاکیزه کردن محیط منزل و نظافت و پوشیدن لباس تمیز هم مورد سفارش اسلام است. این عمل علاوه بر زیبایی ظاهری خود، سبب می‌شود که انسان به پاکیزگی درونی و خانه تکانی دل نیز بیاندیشید. همچنین دستگیری از افراد نیازمند و رسیدگی به مستمندان از کارهای شایسته‌ای است که در عید نوروز صورت می‌گیرد.

ولی از طرف دیگر، دین مبین اسلام از اموری که رنگ و بوی ضد دینی داشته و با گناه و معصیت همراه است نهی کرده است که باید به آنها توجه داشته باشیم؛ از جمله: اسراف، ریخت و پاش، تشریفات و چشم و هم چشمی های بی حاصل که نوعا موجب مشقت افراد می‌شود و در منابع دینی از آنها نهی شده است. انجام این امور نه تنها زیبایی عید را تحت الشعاع قرار می دهد بلکه چه بسا با روح عید منافات داشته باشد و سبب افزایش کدورت‌ها و کینه‌ها شود.

همچنین بر گزاری مراسم و جشن هایی که با معصیت و خوشگذرانی های غیر شرعی همراه است و موجب غفلت انسان از خدا می‌شود مورد پسند دین اسلام نیست.

*از آداب و سنت های حسنه اسلامی که در موقع تحویل سال انجام می‌گیرد بگویید.

در كتاب مفاتيح‌الجنان كه طي دهه‌‌هاي گذشته يكي از بزرگ‌ترين كتاب‌هاي مورد رجوع عموم براي انجام مستحبات مذهبي بوده، نماز عيد نوروز با قرائت حمد و سوره‌هاي قدر، كافرون، توحيد، فلق و ناس و... بسيار شبيه به نمازي است كه ضمن آداب و اعمال روز جمعه در عيد غدير خم نیز وارد شده است.

امام صادق (ع) در روایتی می فرمایند: چون نوروز شود غسل كن و پاكيزه‌ترين جامه‌هاي خود را بپوش و به بهترين بوي‌هاي خوش، خود را معطر گردان پس چون از نمازهاي ظهر و عصر و نافله‌هاي آن فارغ شدي، چهار ركعت نماز بگذار يعني هر ركعت به يك سلام و در ركعت اول بعد از حمد ده مرتبه «اناانزلناه» و در ركعت دوم بعد از حمد، ده مرتبه سوره «قل يا ايهاالكافرون» و در ركعت سوم بعد از حمد ده مرتبه «قل اعوذ برب الناس» و «قل اعوذ برب الفلق» را بخوان و بعد از نماز به سجده شكر برو و دعای مخصوصی را که در مفاتیح الجنان ذکر شده بخوان.

همان طور كه مشاهده مي‌شود اين روز نيز چون اعياد اسلامي با غسل كردن، پوشيدن جامه نو و معطر گرديدن به بوي‌هاي خوش و روزه داشتن آغاز مي‌شود، ضمن آنكه نمازي مشابه نمازهاي ساير اعياد اسلامي دارد و این امر نشان از هماهنگی عید نوروز باستانی ایرانیان با آموزه‌های دینی اسلام است.

از آنجا كه قرائت سوره قدر در نماز عيد نوروز توصيه شده است مي‌توان دريافت كه عيد نوروز نيز چون ديگر اعياد اسلامي با نزول بركات و آيات الهي همراه بوده است. تاكيد بر قرائت سوره‌هاي كافرون، توحيد، معوذتين نيز مي‌تواند اشاره به درخواست دفع انواع شرور و بدي‌ها داشته باشد.

دعاي مخصوص عيد نوروز با درود و صلوات بر رسول اكرم (صلي‌‌الله عليه‌وآله) و آل او و اوصيا و همه انبيا و رسولان آغاز مي‌شود آنگاه با فرستادن درود بر ارواح و اجساد ايشان ادامه مي‌يابد.

همچنین کسانی که مودب به آداب اسلامی هستند معمولا قبل از تحویل سال، خود را تطهیر کرده و غسل به جای می‌آورند تا سال نو را با پاکی و طهارت آغاز کنند و هنگام تحویل سال مشغول مستحبات از جمله تلاوت قرآن و خواندن دعا و نیایش می‌شوند از جمله دعای معروف «یا مقلب القلوب» است که علامه مجلسی(ره) در کتاب «زاد المعاد» آورده است و موقع تحویل سال از رسانه ها پخش می‌شود.

در هنگام تحویل سال، مومنین همدیگر را دعا کرده و شفای بیماران و رفع گرفتاری ها را از خدا طلب می‌کنند که بسیار پسندیده است.

دین اسلام معنویت، اخلاق، تقوی و پاکی را سر فصل و سر لوحه امور زندگی بشر قرار داده است اگر بخواهیم سال خوبی داشته باشیم باید آن را با پاکی ها و زیبایی ها آغاز کنیم.

ماهیت و نهاد عید نوروز،‌ نهادی پاک و معنوی است ولی متأسفانه در طول سالیان متمادی برخی آداب و رسوم خرافی، دامن پاک آن را آلوده کرده است.

*آیا «سیزده به در» از نظر عقل و شرع پذیرفته شده است؟

هیچ توجیه علمی، عقلی و دینی برای «سیزده به در» وجود ندارد. البته گردش در روز سیزده فروردین، ذاتا اشکال ندارد، ولی اینکه این روز را نحس بدانیم و بخواهیم آن را به در کنیم امری خرافی است.

امروز دیگر فرهنگ و جایگاه امت اسلامی بالاتر از این است که به چنین خرافاتی معتقد باشیم و به آن تن دهیم،‌لازم است با ترویج فرهنگ ایرانی و اسلامی، ذهنیت مردم را نسبت به این خرافات آگاه کنیم.

*آیا از میان مسلمانان کسانی هستند با اصل و کلیت عید نوروز مخالف باشند چه پاسخی می‌توان به آنها داد.

وهابیون که خود را مسلمان می‌شمارند ولی در بسیاری از موارد مخالف اسلام عمل می‌کنند، به اسم اسلام با برپایی مراسم عید نوروز مخالفت می‌کنند و این عید را بدعت در اسلام می‌دانند.

در جواب این گروه منحرف باید گفت که اولا ما، عید نوروز را جزء دستورات دین نمی‌دانیم، بلکه به خاطر امور مثبت و نیکوی عید نوروز از جمله تلاوت قرآن، نیایش، صله رحم، عیادت از بزرگان و محبت و دوستی میان مومنین پسندیده می‌دانیم. عید نوروز علاوه بر این که باعث می‌شود، انسان در نظام خلقت به فکر کردن بیافتد و به این وسیله حیات و مرگ طبیعت را نظاره‌گر باشد، سبب می‌شود تا خصلت‌های نیکو در میان انسانها ترویج گردد و این دقیقاً همان آموزه‌های دینی و منطبق با دستورات اسلام است.