به گزارش خیمه مگ، حضرت آيت‌الله سبحانی در ادامه سلسله نشست‌های علمی در مدرسه نواب مشهد با اشاره به تأثير زمان و مكان در استنباط احكام شرعي با ارائه مثال و نمونه عینی و با بيان اين كه كتاب الموجز في اصول الفقه" همراه با مثال ارائه شده است، اظهارداشتند: كتاب هاي اصولي از متون آموزشی درجه يك حوزه‌های علمیه است، اما موضوعات مطرح شده با مثال ذكر نمي شود و اين يكي از نقص هاي آن است.

ايشان از تأثير زمان و مكان در پيدايش موضوعات جديد با اشاره به آيه؛ فيهِ آياتٌ بَيِّناتٌ مَقامُ إِبْراهيمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ كانَ آمِناً وَ لِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ مَنِ اسْتَطاعَ إِلَيْهِ سَبيلاً وَ مَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ عَنِ الْعالَمينَ "(97) آل عمران افزودند: سابقاً امنيت راه و وجود وسيله رفت و آمد براي حج كفايت مي‌كرد، اما الان استطاعت حج مصداقش تغييركرده و با توجه به شرايط به وجود آمده در دنياي جديد، به اموري چون تحصيل ويزا و گذرنامه و نوبت، نياز مي باشد.

معظم له نتيجه گرفتند: بنابراين، مفهوم استطاعت تغيير نكرده بلكه مصداق آن عوض شده است.

اين مرجع تقليد، با استناد به آیه " إِنَّمَا الصَّدَقاتُ لِلْفُقَراءِ وَ الْمَساكينِ وَ الْعامِلينَ عَلَيْها وَ الْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ وَ فِي الرِّقابِ وَ الْغارِمينَ وَ في‏ سَبيلِ اللَّهِ وَ ابْنِ السَّبيلِ فَريضَةً مِنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَليمٌ حَكيمٌ " (60)توبه را به عنوان دومين مثال يادآورشدند: فقير ديروز فقط به نان شب نياز داشته، اما امروز حوائجي مانند نداشتن خانه، وسيله رفت و آمد و سرمايه براي كسب و كار و... ، از جمله عناوين فقر امروزي است و معناي امروز آن با فقر در زمان پيامبر اكرم (ص) تفاوت دارد.

ايشان افزودند: در اين مثال نيز، زمان در مفهوم اثر نگذاشته بلكه در مصداق اثر گذاشته است.

معظم له درباره تأمين نياز مسكن زن مطلقه توسط شوهر در نقطه اي كه زندگي مي كند با اشاره به آيه قرآن يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا يَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّساءَ كَرْهاً وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ ما آتَيْتُمُوهُنَّ إِلاَّ أَنْ يَأْتينَ بِفاحِشَةٍ مُبَيِّنَةٍ وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسى‏ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئاً وَ يَجْعَلَ اللَّهُ فيهِ خَيْراً كَثيراً "(19) نسا، گفتند: امروزه نوع خانه ها و ... عوض شده و با گذشته فرق دارد؛ بنابراين زندگي به معروف كه با حصير و خانه گلي بود با امروز متفاوت است.

حضرت آيت‌الله سبحاني ادامه دادند: جاوداني احكام، حكم خدا، مشرع بودن و خاتميت و ... به عنوان اصول 4 گانه در نظر گرفته شده و تنها، دگرگوني در مصاديق به وجود آمده است.

معظم له به پسنديده بودن فقه جواهري توسط امام راحل با در نظر گرفتن شرايط زماني و مكاني اشاره و تصريح كردند: با توجه به موضوعات مطرح شده، فقيه بايد شرايط امروز را در نظر بگيرد و براساس آن فتوا دهد.

ايشان به دومين مساله درباره دگرگوني حكم با دگرگوني مناط و ملاک آن اشاره نمود و با بيان اين كه شرع مقدس با آيه " إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزيرِ وَ ما أُهِلَّ بِهِ لِغَيْرِ اللَّهِ فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَلا إِثْمَ عَلَيْهِ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ (173)"، بيع و استفاده از خون را حرام دانسته است، تصريح كردند: اين حرمت به خاطر اين است كه در زمان گذشته خوردن خون به عنوان منفعت شمرده مي شد كه از نظر روحي و رواني و جسمي، اثر بدي در انسان مي آورد.

اين استاد برجسته حوزه علميه تأكيد كردند: امروز مصداق عوض شده و براي نگهداري از مجروحان و استفاده پزشكي، اين خون منفعت داشته و خريد و فروش آن اشكال ندارد.

ايشان تصريح كردند: البته بايد توجه داشت كه در اين مورد، حرام بودن يك امر مضر و لاينفع، حلال نشده بلكه مصداق تغيير كرده است.

حضرت آيت‌الله سبحاني در ادامه به مثال حرمت وارد نمودن خدشه به بدن ميت اشاره و يادآورشدند: در گذشته ملاك درآوردن كليه از ميت، انتقام بوده و حرمت داشت، اما امروز جنبه احياء دارد و با دو شرط اجازه خود فرد در زمان حيا ت و يا اجازه خويشان پس از درگذشت او، اشكال ندارد.

معظم له به مثال ديگري كه ويژه غير ايران و مانند چين است با استناد به آيه وَ يُمْدِدْكُمْ بِأَمْوالٍ وَ بَنينَ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ جَنَّاتٍ وَ يَجْعَلْ لَكُمْ أَنْهاراً "(12)نوح، اشاره و با تأكيد بر اين كه زندگي بهتر با فرزند كمتر فكر درستي نيست، يادآورشدند: اگر بنين و فرزند به عنوان كمك فرد باشد و وسايل زندگي فراهم گردد، این مثال در مناطقي كه نياز به كثرت جمعيت نيست مطرح مي شود.

حضرت آيت الله سبحاني در ادامه با بيان اين مطلب كه در بعضي از زمان‌ها ومكان‌ها، موضوعات جديد كشف مي شود، اظهارداشتند: اين نوع كشف با موضوع اول كه مصداق نو مي شود، متفاوت است و در واقع «صنعت» مصاديق جديدی را ايجاد می کند که آنها را از دايره لهو و لعب بيرون می نماید.

ايشان با بيان اين كه برد و باخت در سواركاري، تيراندازي و شنا، حرام دانسته شده، زيرا اين امور موجب حفاظت از مملكت و ممانعت از هجوم دشمن مي شود، ابرازداشتند: صنعت، موجب نوآوري در امور و وسايل جنگي شده بنابراين مسابقه با اين وسايل نيز اشكال ندارد.

آيت الله سبحاني به آیه " وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَيْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّكُمْ وَ آخَرينَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ يَعْلَمُهُمْ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَيْ‏ءٍ في‏ سَبيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيْكُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ "(60)الانفال، اشاره و با بيان اين كه در اين سوره امر شده تا مي توانيد توان نظامي خود را بالا ببريد، اظهارداشتند: اسلام برروي «مصداق» تكيه نمي كند و «مصداق» مقدس نيست، بلكه مثلاً در اینجا، «قوّت» مقدس است و به همين خاطر اسلام در اين زمينه نگاه كامل و آينده نگر دارد.

ايشان تجهيز نظامي را داخل در همين امر دانستند و با بيان اين كه اسلام در بینش و اوامر خود نرمش دارد، گفتند: اين امر موجب مي شود كه با همه تمدنها سازگار باشد و براي همين به مصاديق تكيه ندارد.

معظم له به حديث پيامبر اكرم (ص) با عنوان " وَ قَالَ رسول الله ص مِنْ حَقِّ الْوَلَدِ عَلَى وَالِدِهِ ثَلَاثَةٌ- يُحَسِّنُ اسْمَهُ وَ يُعَلِّمُهُ الْكِتَابَةَ وَ يُزَوِّجُهُ إِذَا بَلَغ " بحارالانوار ج71 ص81، اشاره کردند و يادآورشدند: امروز دستگاهها و روش هاي تحصيلي متفاوت شده و آنچه در این مورد مقدس است، كتابت و فرهنگ می باشد و نحوه تحصیل به سبک قدیم مورد نظر نیست.

این مرجع تقلید از دستور برخورد با احتكار جو، گندم، خرما، روغن و كشمش در گذشته گفتند و با بيان اين كه در گذشته عموم مردم با همين مواد زندگي می کردند و جزو مايحتاج آنان به شمار می رفت، ابرازداشتند: اما امروز مثلاًً دوا و دارو از نيازهاي اوليه است و نبايد احتكار شود.

ايشان به فتواي مرحوم اصفهاني درباره احتكار اشاره نمودند و خاطرنشان كردند: میزان احتکار یک چیز یا عدم حکم به احتکار آن در شمرده شدن به عنوان ضروريات و مایحتاج جامعه و نحوه تحت فشار قرار دادن مردم، است.