به گزارش خیمه مگ،با سیری در کتاب‌های فدک و نویسندگان بی‌شماری که به خطبهٔ فدکیهٔ حضرت زهرا؟س؟ پرداخته‌اند، درمی‌یابیم برخی این خطبه را زمینه‌سازی ایشان برای انقلاب دانسته‌اند و برخی از این ماجرا تحت عنوان قیام فاطمه؟س؟ یاد می‌کنند؛ ایستادگی در برابر ظلم و دفاع از ولایت به‌ حق اسلامی.

موضوع فدک و غصب آن مسئله‌ای مهم در تاریخ اسلام است و از زمان زندگی حضرت زهرا؟س؟ و امیرالمومنین؟ع؟ بسیاری بر آن پافشاری کردند و ائمهٔ معصوم؟عهم؟ نیز هر کدام این موضوع را برای مردم مطرح کرده‌اند و نام فدک را زنده نگاه داشتند. علاوه بر کتاب‌هایی که به زبان عربی نگاشته شده، بیش از ۳۰۰ عنوان کتاب نیز در ایران درباره مسئلهٔ فدک نوشته شده که بیشتر ناظر بر خطبهٔ فدکیه است و برخی از این کتاب‌ها نیز وجوه دیگری از ابعاد تاریخی غصب فدک را مورد بررسی و تحلیل قرار داده‌اند. در ادامه نگاهی خواهیم داشت به برخی از کتاب‌هایی که دربارهٔ فدک نوشته شده‌اند.

فدک در تاریخ

یکی از مهم‌ترین کتاب‌هایی که به موضوع فدک پرداخته است، کتاب «فدک در تاریخ» نوشتهٔ آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر است. نکتهٔ جالب دربارهٔ این پژوهش این است که آیت‌الله صدر در سن سیزده‌سالگی این اثر را نوشت و با این وجود، مباحث کتاب از عمق و دقت تاریخی خیره‌کننده‌ای برخوردار است. این کتاب ابتدا نگاهی گذرا به شرایط پس از درگذشت پیامبر؟ص؟ می‌کند و از ماجرای فدک به عنوان یک انقلاب، و نه تنها یک دادخواهی ساده بر سر ارث یا باغی در اطراف مدینه، تصویری کلی به دست می‌دهد.

آیت‌الله صدر در این کتاب راه بحث از قیام فاطمی را می‌گشاید و به بررسی زمینه‌های این انقلاب و جلوهٔ سیاسی آن می‌پردازد. او با بررسی ماجرای سقیفه و اثرات آن، نقش قیام حضرت زهرا؟س؟ را در مبارزه با انحرافات روی‌داده پس از درگذشت پیامبر؟ص؟ تبیین می‌کند و نشان می‌دهد که دادخواهی حضرت زهرا؟س؟ در ماجرای غصب فدک، در واقع تلاشی برای بازگشتن حکومت اسلامی به مسیر اصلی آن بود که توسط خداوند تعیین و توسط حضرت محمد؟ص؟ ابلاغ شده بود. کتاب شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر توسط سیدابوالقاسم حسینی ژرفا ترجمه شده و انتشارات دارالصدر آن را در ۲۳۵ صفحه منتشر کرده است.

اسرار فدک: تحلیل اعتقادی تاریخی ماجرای فدک

«اسرار فدک » دیگر کتابی است که به موضوع فدک پرداخته است؛ با این پرسش که چرا غصب فدک، در میان غصب‌هایی که از حقوق اهل بیت؟عهم؟ شده، شاخص است و اهمیت آن در کدام نقطه نهفته است؟ چرا امیرالمؤمنین؟ع؟ وحضرت زهرا؟س؟ این اندازه بر آن پافشاری کردند و چرا ائمهٔ معصومین؟ع؟ در فرصت‌های مناسب آن را نزد مردم مطرح می کردند و نام آن را زنده نگاه می‌داشتند؟ کتاب «اسرار فدک» بیان ناگفته‌هایی از ماجرای فدک و عرضهٔ کاملی از آن حکایت است که در دو جهت ترسیم شده؛ اول جمع‌بندی و تدوین یک صورت کامل از ماجرای فدک از ابتدای فتح آن سرزمین و بخشش آن از سوی پیامبر؟ص؟ به حضرت زهرا؟س؟ تا غصب آن، و انگیزه‌های غاصبین و اقدامات متقابل امیرالمؤمنین؟ع؟ و حضرت فاطمه؟س؟ در مقابله با آنان‌، و نتیجهٔ نهایی در ماجرای فدک. دوم تقدیم متن مقابله و تحقیق شدهٔ کاملی از خطابهٔ حضرت زهرا؟س؟ که تاکنون انجام نشده است، چرا که اکثر کتب فقط به یک روایت از کتاب «احتجاج» اکتفا کرده و احیانا شواهدی از کتب دیگر آورده‌اند و مقابلهٔ کامل با همه نسخ تا کنون انجام نشده است. کتاب، نوشتهٔ محمدباقر انصاری و سیدحسین رجایی است که نشر دلیل ما در سال ۱۳۹۱ آن را در ۳۰۴ صفحه منتشر کرده است.

خطبهٔ حضرت زهرا: خطبهٔ فدک

کتاب «خطبه حضرت زهرا: خطبه فدک» با تکیه بر خطبهٔ فدکیه، به زوایایی از موضوع فدک می‌پردازد. در این نوشتار ابتدا تاریخچه‌ای در مورد سرزمین فدک و به ارث رسیدن آن به فاطمه زهرا؟س؟ آمده و پس از آن اهمیت خطبهٔ ایراد شده توسط آن بانوی گرامی در اثبات حقانیت خویش در این زمینه تبیین شده است. نگارنده به بررسی تفاوت حکم فقهی مربوط به خیبر و فدک نیز اشاره کرده و علت اختلاف فاطمه زهرا؟س؟ با حکومت در این زمینه را شرح داده است. وی در همین راستا به اثبات عدم حقانیت غاصبان فدک و حقانیت فاطمه زهرا؟س؟ در این زمینه پرداخته و حقایقی تاریخی و روایی در این زمینه ارایه کرده است. در ادامه به علل عدم بازپس‌گیری فدک توسط امام علی؟ع؟ و سایر امامان اشاره کرده و ترجمه‌ای از خطبهٔ فدکیه و دفاع فاطمه زهرا؟س؟ از ولایت امام علی؟ع؟ در این خطبه ارائه کرده است. کتاب، نوشتهٔ محمدمهدی رضایی، توسط دفتر نشر معارف در سال ۱۳۹۲ و در ۸۲ صفحه منتشر شده است.

خطبهٔ سیده نساء عالمیان حضرت فاطمه زهرا؟س؟ در مسجد پیامبر؟ص؟ (خطبه فدکیه)

این کتاب به موضوع فدک و غصب آن می‌پردازد و مروری بر سخنان فاطمه زهرا؟س؟ پس از رحلت پیامبر؟ص؟ در مسجد نبوی است. در این اثر ابتدا به گوشه‌هایی از زندگانی فاطمه زهرا؟س؟ و فضایل ایشان اشاره شده و سپس نحوهٔ شهادت مظلومانهٔ آن بانوی گرامی به تصویر کشیده شده است. آنگاه فرازهای مهم خطبهٔ فدکیهٔ فاطمه زهرا؟س؟ در زمینهٔ حوادث تلخ پس از وفات نبی مکرم؟ص؟ نقل شده و دفاع ایشان از خلافت و امامت امام علی؟ع؟ ، شکایت ایشان از انحراف امت پیامبر اکرم؟ص؟ و بازگشت آنان به افکار دوران جاهلیت و مسالهٔ غصب فدک منعکس شده است. نگارنده معتقد است خطبهٔ فاطمه زهرا؟س؟ معروف به خطبهٔ فدکیه نوعی اتمام حجت با غاصبان خلافت بوده و افشاگری‌هایی نیز در این زمینه در این خطبه از جانب ایشان صورت گرفته است. نگارنده متن خطبه را به همراه ترجمهٔ آن ارائه کرده است. این کتاب نوشتهٔ عباس حاجیانی دشتی است که نشر موعود اسلام در سال ۱۳۹۱ در ۴۸ صفحه منتشر کرده است.

غم‌نامهٔ فدک

کتابچه‌ای است که در سال ۱۳۸۰ توسط نشر نذیر منتشر شد. نویسندهٔ این کتاب، محمدعلی شهاب است. کتاب «غم‌نامهٔ فدک» با دو قسمت «قصهٔ مدینه» و «بوی یاس آمد» در باب مظلومیت فاطمه زهرا؟س؟ و مصائب آن حضرت، آغاز می‌شود، سپس ماجرای فدک و زندگانی آن حضرت روایت می‌شود.

ایلیاد و فدک از زمان موسی؟ع؟

کتاب دیگر در مورد مسئلهٔ فدک، کتاب «ایلیاد و فدک از زمان موسی؟ع؟» است. این کتاب گزارشی است از داستانی از خاندانی یهودی که هشت قریهٔ خود را فدای امام علی؟ع؟ کردند و به همین علت بعدا به فدک معروف شد. خطبهٔ حضرت زهرا؟س؟ در دفاع از حق خود و حق حضرت علی؟ع؟ و ولایت او هم در این کتاب شرح و بررسی شده است. این کتاب بازخوانی یکی از اسناد کهن دربارهٔ فدک است و محمدحسین رحیمیان نویسندهٔ آن است. این کتاب توسط نشر دلیل ما در سال ۱۳۸۵ در ۴۸ صفحه منتشر شد.

سرزمین مغصوب: فدک

این کتاب، پس از بیان موقعیت جغرافیایی فدک، مطالبی در باب فدک و چگونگی غصب آن و نحوهٔ برخورد با غاصبان آن با استناد به آیات و با بهره‌گیری از منابع شیعی و اهل سنت بازگو کرده است؛ ضمن آن‌که در پایان، فرازهایی از خطبهٔ حضرت زهرا؟س؟ در این خصوص درج شده است. گفتنی است، نگارنده در کتاب، به نقد برخی از روایات در این زمینه پرداخته است. کتاب، نوشتهٔ علی‌اصغر لشگری است و نشر سبط اکبر در سال ۱۳۸۵ در ۱۸۴ صفحه منتشر کرده است.

پژوهشی در مسئلهٔ فدک

این کتاب با محوریت فدک نوشته شده و همچنین به مطالعهٔ خطبهٔ حضرت زهرا؟س؟ نیز پرداخته است. در این کتاب در گام نخست و با توجه به اسناد مکتوب، رویدادهای مربوط به سرزمین فدک، از دیدگاه تاریخی و از زمان فتح آن تا اواخر دورهٔ خلفای بنی‌عباس بررسی شده است. سپس، مراحل و اقدامات خلیفه وقت پس از رحلت پیامبر؟ص؟ و عکس‌العمل‌های اهل بیت؟عهم؟ و حوادث پس از آن تا رحلت حضرت زهرا؟س؟ پیگیری شده است. آنگاه، با بررسی علل اقتصادی و پیامدهای اجتماعی، غصب فدک تحلیل شده است. در ادامه، علل اعتقادی، سیاسی، تاریخی، اجتماعی و اقتصادی پیگیری اهل بیت؟عهم؟ در جریان غصب فدک بررسی شده است. در پایان، ضمن ارائهٔ متن عربی و برگردان فارسی خطابهٔ حضرت زهرا؟س؟ ، این خطبه از جنبهٔ موضوعی و محتوایی بررسی شده است. همچنین در این کتاب، تاریخچهٔ فرهنگی فدک طی پنج بخش «کتاب‌شناسی»، «اسناد و منابع خطبه»، «گفتار بزرگان دربارهٔ خطبهٔ حضرت زهرا؟س؟» و «فدک در زیارت‌نامه‌ها و اشعار»، با ذکر نمونه‌هایی بیان شده است. کتاب، نوشتهٔ مرضیه شیرخدایی است که نشر شکوفه‌های دانش در سال ۱۳۹۱ در ۲۸۸ صفحه منتشر کرده است.

از کوچه باغ فدک «شرح منظوم خطبهٔ فدکیه فاطمه زهرا؟س؟»

این کتاب مسئلهٔ فدک را محور اصلی خود قرار داده است. در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «فدک قریه‌ای آباد و حاصل‌خیز در نزدیکی خیبر بود که از راه صلحی دور از درگیری و پیکار به پیامبر؟ص؟ می‌رسد. آن‌گاه که آیهٔ «وات ذالقربی حقه» نازل شد، جبرئیل در تبیین آن از جانب پروردگار به حضرت رسول؟ص؟ عرضه داشت که فدک را به فاطمه؟س؟ و فرزندانش عطا کن. اما پس از رحلت رسول اکرم؟ص؟ بدخواهان و کینه‌جویان به فکر غصب فدک افتادند». این کتاب، برگردان منظوم متن ترجمه شدهٔ خطبهٔ فدکیه از کتاب «خطبه‌ای نمونه از بانویی نمونه» است. کتاب، نوشتهٔ شهربانو رضایی‌دیورودی است که نشر نوین پویا در سال ۱۳۸۹ در ۳۲ صفحه منتشر کرده است.

/////////////

کتاب«بوستان سماویه»، ادله اثبات دعوی در مسئله «فدک»

اثری به دور از هر تعصب و پرهیز از منقولات

کتاب «بوستان سماویه» نوشته مرتضی امیرقهرمانی از سوی انتشارات چتر دانش، ناشر تخصصی کتب حقوقی و قضایی با محوریت تحلیل مطالبات فاطمی و تبیین مستندات مطروحه در محکمه فدک منتشر شد.

پس از گذشت هزار و چهارصد سال از مصادره اراضی فدک، در این اثر مولف به دور از هر تعصب و با پرهیز از منقولات و روایات، به وارسی مسئله حقانیت دخت نبی در قبال نخلستان‌های فدک پرداخته و با استناد به موضوعاتی چون «تعرفه شهود»، «تحلیل قباله یا سند» و ارجاع به «امارات»، ضمن تحلیل خصوصی یا عمومی بودن این ملک، به اثبات دلایل حکمی و اظهارات موضوعی پرداخته است.

در این تحقیق جامع که با همت موسسه آموزش عالی چتر دانش به زیور طبع آراسته شده است، مولف با احصاء مالکان فدک از دیرباز تا به امروز، لحقوق مالکیت و نحوه انتقال اراضی را به تفصیل و در بخش‌هایی مجزا بررسی نموده و تملک حقوقی بوستان موسوم به فدک را از ایام تحجیر و تصدی «فدک بن هام» تا تصاحب مالکان فعلی این راضی که مردمانی از طایفه آل‌جابر هستند، مورد تنقیب قرار می‌دهد.

نویسنده در قالب ادله اثبات دعوی در سه بخش «مالکیت به واسطه احیاء»، «مالکیت به سبب اهداء» و «مالکیت در قالب ارث» تصرف و تملک فدک را مورد اقتراح قرار داده و از وضعیت مباحات تا تخصیص فعلی نخلستان به بخشی از خاک «حائط»  که امروزه طبق تقسیمات جغرافیایی کشور عربستان در استان حائل واقع شده است، به طور مستقل ماهیت موات‌بالعرض را مورد بازبینی حقوقی قرار می‌دهد.
کتاب «بوستان سماویه» با محوریت واکاوی حقوقی موضوع فدک و بررسی ادله اثبات دعوی در این پرونده قضایی، به قلم مرتضی امیرقهرمانی در ۲۶۱ صفحه در بازار نشر موجود است.