به گزارش خیمه مگ،اغلب سریال‌های درحال پخش توسط سکوهای نمایش خانگی بسته‌هایی پر از قتل، ضرب و شتم و خونریزی– حتی علیه اعضای نزدیک خانواده- هستند. در این سریال ها، اغلب شخصیت‌های زن، بزهکار و جانی هستند! اما یک ویژگی بارز در این سریال، عادی‌سازی قتل نزدیکان و اعضای خانواده است؛  براساس داده‌های علمی و پژوهشی جامعه‌شناسان و روانشناسان اجتماعی، فیلم‌ها و سریال‌های خشونت‌آمیز می‌توانند تأثیرات مختلفی بر روان‌شناسی فرد و جامعه بگذارند. یکی از مهم‌ترین این تأثیرات "حساسیت‌زدایی" است که باعث می‌شود مخاطب در مواجهه با خشونت واقعی واکنش کمتری نشان دهد. در این خصوص خبرنگار فرهنگ و اجتماع با حجت الاسلام والمسلمین دکتر ایمان ضرابی، استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه فرهنگ و جامعه گفتگویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود. سریال های بی محتوای نمایش خانگی فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی ما را نشانه گرفته است

سریال های نمایش خانگی بیشتر آموزش راههای جدید جنایت را نشان می دهند، چه دلایلی باعث رواج این دست سریال ها در ایران شده است؟
بله متاسفانه در سالهای اخیر فیلم ها و سریال های شبکه خانگی به شکل عجیبی با رویکرد تولید محتواهای فرهنگی وارد شدند اما علنا ما نه تنها محتواهای تولید شده را فرهنگی نمی بینیم بلکه بشدت مخرب هم هستند؛ در این سریال ها و فیلم های نمایشی عمدتا به نمایش بزه های اجتماعی پرداخته می شود، به نحوی که مخاطبان این بزه ها را عادی و طبیعی تلقی می کنند. بنده در مواردی شاهد بودم که مثلا در یکی از همین فیلم ها یکی از بازیگران نقش مکمل جرم منجر به جرح شدید را مرتکب می شود و جالب توجه اینکه آن شخص با اهرم فشار و ترس به گونه ای رفتار می کند که شخص مجروح نه تنها به پلیس مراجعه نمی کند بلکه حتی به پلیس دروغ هم می گوید و مسیر پرونده را تغییر می دهد. این دست فیلم ها در نمایش خانگی می تواند بازخورد کاربردی در جامعه و نسل جدید داشته باشد که قطعا همه ما شاهد چنین اتفاقاتی در بیرون از فیلم و قصه هستیم و وقتی با برخی از این مجرمین در مورد علت انجام این جرایم صحبت می شود می گویند ما در بسیاری از فیلم ها این مسایل را دیدیم و برای ما عادی جلوه کرده است.


یا برخی از کارگردانانی که در این سال های اخیر از همین شبکه های مجازی یال و کوپالی برای خود بهم زده اند بشدت در فیلم های خود در پی عادی سازی روابط با زنان دارای همسر هستند یا مثلا به عشق های مثلثی می پردازند در صورتی که اینها خارج از ساختار فکری جامعه اصیل ایرانی است. به نظرم علت رواج این دست کارهایی که از بن مایه های فرهنگی تهی هستند، الگو پذیری عوامل این فیلم ها از فیلم ها و سریال های شبکه های ماهواره ای مانند «جم تی وی» و «من و تو» و ... است. برخی از این عوامل فکر می کنند با تغییر ذائقه ی نسل جدید می توانند مخاطب بیشتری را جذب کنند؛ به هر حال با جذب مخاطبین بیشتر، درآمد بیشتری نصیب این افراد می شود. غافل از اینکه شبکه های ماهواره ای یاد شده اساسا به دنبال استحکام بنیان خانواده نیستند و اگر نگویم تمام فیلم هایشان می توان به جرات گفت اکثر تولیداتشان در پی فروپاشی نهاد خانواده است و خیانت، فریب، دو رویی و...کیلد واژه های پر تکرار این شبکه ها است.

در دهه‌های گذشته تلویزیون سریال‌هایی در بستر خانواده تولید می‌کرد که الان هم برخی از آنها در حال پخش هستند ولی امروزه ما بیشتر شاهد خشونت در این سریال ها هستیم تا مباحث آموزنده و مثبت چرا دلیل آن چیست؟
بله درست است اما ما نباید از توجه به یک نکته غافل باشیم و آن اینکه اساسا نسل جوان علاقمند فیلم ها و سریال های پر زد و خرد یا به عبارت دیگر اکشن است و بسیاری هم به خاطر وجود اکثریت قاطع چنین مخاطبانی به ساخت چنین فیلم هایی می پردازند؛ چرا که جوان، علاقمند جنب و جوش است و این مناسب با طبع و مزاج جوانی است، حتی خود ما هم در جوانی همین طور بودیم ولی باید توجه داشت که ما باید در پی تولید فیلم ها و سریال هایی باشیم که نقش سازنده و مفید برای جامعه داشته باشد و از این خصوصیت در جوان استفاده کنیم و او را به رشد و بالندگی برسانیم در عین اینکه این خصوصیت را در او سرکوب هم نکنیم که این سرکوب هم خود می تواند پیامدهای منفی دیگری به بار بیاورد؛ نسل ما هم همین روحیه پر زد و خورد را داشت اما فیلم های تولیدی آن دوره فیلم های جنگ و دفاع از خاک میهن بود و در این فیلم ها اساسا تعریف خشونت در ما معنای دیگری پیدا می کرد و با این فیلم ها ما به روح آزادگی، وطن دوستی، شجاعت، هم دلی با هم نوع می رسیدیم نه آنچه امروز نمایش داده می شوند که در حقیقت ترویج «بزن بهادر بودن» است تا خط و مشی درست به جوان دادن.


سریال‌سازی قطعاً فقط برای سرگرم کردن مخاطب نیست خشونت بی‌دلیل می‌تواند آسیب‌های فراوانی را به همراه داشته‌باشد از نظر شما این سریال ها چه تبعاتی به دنبال دارند؟
در هر صورت این فیلم ها و سریال ها بدون اثر گذاری منفی نیستند و پیامدهای آنها به متن جامعه سرایت می کند و ما شاهد عده ای با عنوان ارازل و اوباش که با زور گیری و استفاده از آلات خشونت موجبات مزاحمت را برای شهروندان ایجاد می کنند، هستیم البته نمی خواهیم بگوییم که این فیلم ها پدید آورنده این افراد هستند؛ چرا که این افراد از قدیم الایام بوده اند اما ما معتقدیم این فیلم ها باعث بروز وترویج بیشتر خشونت در جامعه می گردد و حتی به خاطر بکار گیری تکنیک های سینمایی باعث جذابیت خشونت در بین جوانان می شود؛ چندی پیش چند ویدیو در فضای مجازی بنده مشاهده کردم که دختر های جوان در زیر لباس خود قمه داشتند و برای دعوا و درگیری از زیر لباس های خود خارج می کردند که نوع لباس و حتی تتو های روی دست و گردنشان و نحوه راه رفتن و بکار گیری کلماتشان با برخی از فیلم هایی که نام بردید مطابقت جدی داشت.


سینما و نمایش خانگی به جای آنکه به تقویت فرهنگ ملی و میهنی همّت بگمارند، در سال‌های أخیر به شدت در حال اضمحلال ریشه‌ها و پایه‌های فرهنگی غنی ایرانی گام برداشته‌اند، نظر شما در این زمینه چیست؟ نمایش خشونت در شبکه های خانگی چقدر می تواند در تضعیف فرهنگ جامعه ما تاثیرگذار باشد؟

بدون تردید نمایش و فیلم ابزار بسیار قدرتمند در عرصه فرهنگ سازی است و کسی نمی تواند منکر این قدرت شود؛ فیلم های بسیار مفیدی در گذشته داشتیم که در سطح جامعه توانستند، بسیار موفق عمل کنند و تاثیرات خوبی هم گذاشتند و واقعا جامعه ساز و فرهنگ ساز بودند اما واقعا در سال های اخیر فیلم های بی کیفیت، بی محتوا علنا فرهنگ اصیل ایرانی اسلامی را نشانه گرفته اند، شما به ندرت فیلم معقول و سازنده ای در شبکه های خانگی مشاهده می کنید، حتی فیلم های کمدی و طنز ما در شبکه های خانگی طنز مستهجن در حقیقت محسوب می شوند در واقع نویسنده حس می کند فقط با عناصر جنسی و ناپسند می تواند مخاطب خود را بخنداند و غیر این راهی برای گرفتن خنده از مخاطب وجود ندارد لذا روی می آورد به این روش.


اگر متولیان فرهنگی به این امر توجه نکنند، شبکه خانگی می تواند مانند موریانه از درون فرهنگ ما را بپوکاند و تهی کند به نظر بنده ابتدا باید کسانی که به مقوله فیلم سازی در شبکه های خانگی روی می آورند، بدانند که یکی از مهمترین ابزارهای فرهنگی ما در دست آنهاست و تا از اهمیت این موضوع غافل باشند ما کما کان شاهد همین فیلم های نه تنها بی کیفیت که مخرب هستیم؛ بنده معتقد نیستم که باید به زحمت کشان این عرصه سخت گرفت یا بی دلیل به خاطر امور سطحی مجوز نداد یا در بین پروژه کارشان را تعطیل کرد بلکه معتقدم باید بر اساس اصل شایسته سارلاری افرادی را در این عرصه وارد کنیم که دلسوز فرهنگ اصیل و پر بار ایرانی با تمدنی چند هزار ساله هستند و در پی زنده کردن اصول اخلاقی و به نمایش کشیدن فضائل انسانی در جامعه می باشند؛ نه تولید فیلم های کم ارزشی که در حد و اندازه ی نام بلند ایران عزیز نیست.


نمایش خشونت در این سریال ها تا چه اندازه مجاز است؟
به هر حال نمایش خشونت در هر سطحی مورد پسند نیست، شاید بپرسید چرا بخاطر اینکه مخاطبان این فیلم ها می توانند از هر سن و با هر میزان تحصیلاتی باشند؛ چون عمدتا در خانواده های ایرانی این فیلم ها خانوادگی مشاهده می شود، بنده بارها شاهد بودم مثلا در پخش یک فیلم در دقیقه ۲۰ زیر نویس شد ۱۶+ حالا واقعا می شود این نوجوانی که از اول این فیلم را دنبال کرده و غرق فیلم شده را از ادامه فیلم باز داشت و سپس گفت از دقیقه ۳۰ دوباره بیاید، احساس می کنم این مساله از سوی تدوین کننده فقط یک سلب مسئولیت اجتماعی و کاملا تشریفاتی است؛ پس به جای این کار بهتر است با بهره گیری از متن نگاری درست در فیلمنامه و یا تکنیک های بروز جلوی به تصویر کشیدن خشونت را بگیریم.

در پایان باید عرض می کنم: بنده بعنوان یک پژوهشگر حوزه فرهنگ و جامعه، آن شخص به عنوان کارگردان و شما بعنوان خبرنگار نباید از کنار مقوله ی فیلم و سریال به سادگی عبور کنیم، در حقیقت همه ما مسئولیم، زیرا رواج خشونت در جامعه می تواند آثار بسیار مخربی بر آرامش و امنیت فردی و اجتماعی ما بگذارد، پس هر کس باید به سهم خود در بهبود و تعالی تولید فیلم های شبکه خانگی و غیر آن تلاش کند.