به گزارش خیمه مگ،حجت الاسلام حمیدرضا مظاهری سیف، پژوهشگر اخلاق و عرفان در پرسش و پاسخی به مسئله نماز و ذکر جایگزین پرداخت که تقدیم شما می شود.

پرسش:

«اگر کسی نماز نخواند، اما اذکار دیگر را بر زبان جاری کند یا قرآن تلاوت کند، آیا این اعمال اثر دارد و برای او مفید است یا خیر؟»

پاسخ:

در پاسخ باید گفت که ذکر، در هر شکل آن، دارای اثر معنوی و نورانی است؛ چه به‌صورت تلاوت قرآن باشد، چه اذکاری دیگر.

اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است «نماز بزرگ‌ترین ذکر الهی» محسوب می‌شود.

در قرآن کریم آمده است: «وَ لَذِکرُ اللَّهِ أَکْبَرُ»،به همین خاطر نماز، از جنبه‌ی یاد خدا، بسیار والا و تأثیرگذار است.

اگر انسان هزاران ذکر مختلف هم بگوید، این اذکار نمی‌توانند جایگاه و مرتبه‌ای همچون نماز پیدا کنند. نماز، قالبی خاص و منحصربه‌فرد از ذکر است که خداوند متعال آن را با طراحی‌ای دقیق، جذاب و ساده به انسان عطا کرده است. در این قالب ویژه، تمامی ابعاد وجود انسان، اعم از جسم، ذهن، زبان و روح، درگیر می‌شود.

خداوند برای این عبادت، زمان خاصی مقرر کرده و اسرار عجیبی در آن نهفته است؛ به‌گونه‌ای که نماز را به یک ذکر فشرده و بسیار تأثیرگذار تبدیل کرده است.

در منابع دینی آمده است که اگر انسان برخی اذکار مستحب را ترک کند، شاید در جایگاه الزام نباشد، اما نماز از چنان اهمیتی برخوردار است که نباید ترک شود.

اهمیت این عبادت الهی به‌قدری است که خداوند فرموده: «اگر از میان اذکار من، برخی را نگفتی، قابل اغماض است؛ اما این ذکر (نماز) را باید به‌جا آوری»‌

از دیگر ویژگی‌های ممتاز نماز این است که خود هدیه‌ای بزرگ از جانب خداوند به انسان است. به‌رغم آن‌که واجب است، آن‌چنان مقام و قداستی دارد که مستحب مؤکد است پس از اقامه‌ی آن، سجده‌ی شکر به‌جا آورده شود. در این سجده، انسان باید با تمام وجود بگوید: «خدایا شکرت، که این فرصت طلایی را به من دادی تا با تو سخن بگویم و لحظاتی در پیشگاهت بندگی کنم».

بر اساس تعالیم دینی، گفته شده است که اگر انسان پس از نماز، سجده‌ی شکر به‌جا آورد و در آن حالت دعا کند، آن دعا رد نخواهد شد. یعنی پس از انجام دو عمل مهم: «نماز» و «قدردانی»، نوبت اجابت خواسته‌های انسان از سوی خداوند می‌رسد. زیرا هم بندگی انجام داده و هم سپاس‌گزاری کرده است، و این دو مقدمه‌ای برای اجابت دعا هستند.

با این حال، آنچه که در نماز نهفته است، بسیار فراتر از استجابت دعاست.

اثرات روحی، اخلاقی، معرفتی و تربیتی نماز آن‌چنان عمیق و گسترده‌اند که باید در فرصت‌های جداگانه به آن‌ها پرداخت.

در نهایت، باید توجه داشت که همه‌ی اذکار الهی، در جای خود نورانیت، اثرگذاری و شفا بخشی دارند؛ اما تفاوت در میزان و نوع اثر است.

ذکر، همیشه ذکر است، اما نماز، در جایگاه «طلوع خورشید» ذکر قرار دارد.

اگر اذکار دیگر را به مثابه‌ی کبریتی در ظلمات بدانیم، نماز همان نور فراگیر صبحگاهی است که جهان را روشن می‌کند.