به گزارش خیمه مگ،نشست علمی «پدر دختری» با موضوع «آسیب‌شناسی عدم ایفای نقش پدری در خانواده» روز شنبه به همت گروه مطالعات خانواده پژوهشکده باقرالعلوم (علیه‌السلام) و با حضور جمعی از پژوهشگران، دانشجویان، فعالان حوزه خانواده و علاقه‌مندان به مسائل اجتماعی و تربیتی، برگزار شد.

در این نشست علمی، خانم دکتر سمیه حاجی‌اسماعیلی عضو هیئت علمی پژوهشکده زن و خانواده و مدیر گروه مطالعات زنان جامعه‌الزهرا (س)، به‌عنوان سخنران، به تحلیل جامعه‌شناختی و دینی از نقش پدر در نظام خانواده و پیامدهای فقدان ایفای این نقش پرداخت.

تحلیل جامعه‌شناختی تحولات نقش پدر در جهان معاصر

حاجی‌اسماعیلی سخنان خود را با مرور تحولات ساختاری خانواده در دهه‌های اخیر آغاز کردند. ایشان تأکید کردند که خانواده‌های سنتی و گسترده جای خود را به خانواده‌های هسته‌ای داده‌اند و این تغییر، همراه با صنعتی‌شدن جوامع، اشتغال زنان، مهاجرت‌های کاری و گسترش رسانه‌های نوین، به تضعیف نقش پدران در خانواده منجر شده است.

وی افزود: در چنین شرایطی، پدران یا کمتر در خانواده حضور دارند، یا اگر هم فیزیکی در خانه هستند، نقش تربیتی، عاطفی و هویتی خود را ایفا نمی‌کنند. نتیجه آن، گسترش خانواده‌های تک‌والد، افزایش طلاق، شکاف عمیق نسلی و کاهش مهارت‌های ارتباطی میان والد و فرزند است.

ابهام در هویت پدری و نبود نظام آموزشی برای مردان

حاجی‌اسماعیلی در بخش دیگری از سخنان خود به چالش‌های هویتی پدران در دنیای معاصر اشاره کرد و خاطرنشان ساخت: امروز بسیاری از مردان نمی‌دانند چگونه پدر باشند. الگوی مشخصی برای ایفای نقش پدری وجود ندارد، آموزش‌های لازم پیش از ازدواج عمدتاً به دختران داده می‌شود و مردان بدون مهارت وارد زندگی مشترک می‌شوند.

وی تأکید کرد: که در کشورهای غربی، با شکل‌گیری گفتمان «پدر فعال»، نقش پدر از نان‌آوری صرف فراتر رفته و به مشارکت در تربیت، مراقبت و رشد عاطفی فرزندان ارتقاء یافته است. سیاست‌هایی مانند مرخصی زایمان برای پدران و حمایت‌های اجتماعی، در این کشورها به‌منظور تسهیل مشارکت پدران در خانواده در حال گسترش است.

هندسه خانواده و نقش بنیادی پدر

حاجی‌اسماعیلی با تکیه بر رویکردی مفهومی، نقش پدر را در «هندسه خانواده» تشریح کرد. خانواده همچون یک ساختار منسجم است که پدر نقش ستون مرکزی آن را ایفا می‌کند. پدر، مظهر اقتدار حمایتی، مرجع تربیتی، واسطه ارتباط خانواده با جهان بیرون و تکیه‌گاه عاطفی و روانی برای اعضای خانواده است. اگر این ستون فروریزد یا تضعیف شود، هندسه خانواده دچار فروپاشی خواهد شد. غیبت نقش پدری لزوماً فیزیکی نیست؛ بلکه غیبت عملکردی و عاطفی مهم‌ترین نوع آن است.

پیامدهای روانی، تربیتی و اجتماعی غفلت از نقش پدر

حاجی‌اسماعیلی در ادامه، به آثار منفی غفلت از نقش پدری در شکل‌گیری شخصیت فرزندان، به‌ویژه دختران پرداخت و گفت: دختران، نخستین تجربه از رابطه با جنس مرد را از پدر خود می‌گیرند. اگر این رابطه تحقیرآمیز، بی‌تفاوت یا فاقد صمیمیت باشد، خودپنداره دختر دچار آسیب می‌شود. چنین دخترانی ممکن است در آینده به دنبال جبران این خلأ، وارد روابط ناسالم شوند، به خودکم‌بینی دچار شوند یا اساساً از ازدواج گریزان گرد.

در بخشی از نشست، دکتر حاجی‌اسماعیلی به مثال‌های میدانی از پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه خانواده اشاره کرد و نمونه‌هایی از آسیب‌های ناشی از فقدان رابطه مؤثر میان پدر و دختر را تشریح کرد؛ از جمله موردی از یک دختر نوجوان که پس از مرگ مادر، به دلیل ناآشنایی عاطفی با پدر، دچار آسیب‌های جدی عاطفی و رفتاری شده بود.

ضرورت سیاست‌گذاری و آموزش برای بازتعریف نقش پدر

در بخش پایانی سخنرانی، حاجی‌اسماعیلی راهکارهای متعددی برای تقویت نقش پدر در خانواده ارائه داد. مهم‌ترین این راهکارها عبارت بودند از:

آموزش مهارت‌های ارتباطی و تربیتی به پدران؛

گسترش رشته‌های «مطالعات مردان» در کنار مطالعات زنان؛

بهره‌گیری از ظرفیت رسانه‌ها برای آگاهی‌بخشی عمومی؛

تدوین سیاست‌های حمایتی و فرهنگی برای ارتقای مشارکت پدران؛

توسعه مشاوره‌های خانواده با تمرکز بر نقش مردان.

وی تأکید کرد: آگاهی‌بخشی، نخستین و مهم‌ترین گام در بازسازی نقش پدر است. بسیاری از پدران از حجم تهدیدهای تربیتی پیش‌روی نسل جدید بی‌خبرند. اگر از این مخاطرات آگاه شوند، انگیزه بیشتری برای ایفای نقش مؤثر در خانواده خواهند داشت.