به گزارش خیمه مگ،قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ سرآغاز تحولات بزرگ انقلاب اسلامی ایران شد. این حرکت مردمی که با سرکوب شدید مواجه گردید، پیامدهای عمیقی در روند مبارزات انقلابی و شکل‌گیری هویت انقلابی ملت ایران داشت و امروز به عنوان نماد ایثار و مقاومت در تاریخ کشور گرامی داشته می‌شود.

بر این اساس  با خانم جلالی مدیر مدرسه علمیه ریحانة النبی اراک گفت و گویی کرده که در ادامه به آن می پردازیم:

مهمترین عوامل و ریشه‌های شکل‌گیری قیام ۱۵ خرداد چه بود؟

درگذشت آیت الله سید حسین بروجردی، تصویب لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی در دولت وقت که روحانیون بعضی از فقرات آن را مخالف با اسلام می‌دانستند، انقلاب سفید و حمله ماموران حکومتی به مدرسه فیضیه در فروردین ماه ۱۳۴۲ حوادثی بودند که زمینه ساز حوادث ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ شد.

نقش امام خمینی(ره) در برانگیختن مردم و رهبری قیام ۱۵ خرداد چگونه بود؟

سخنان تند امام خمینی (ره) که پرده از جنایات شاه و درباریان و اربابان آمریکائی و اسرائیلی برداشته بود، موجب دستگیری و انتقال ایشان به تهران در شب پانزده خرداد شد، با انتشار خبر بازداشت، بازار تهران تعطیل شد و مردم در تهران، قم، اراک و برخی شهرهای دیگر به خیابان ها ریختند و قیام پانزده خرداد شکل گرفت.

قیام ۱۵ خرداد چه تاثیری بر روند مبارزات انقلابی علیه رژیم پهلوی گذاشت و چه پیامی را به مردم و حکومت منتقل کرد؟

یکی از مهم‌ترین پیامدهای رسانه‌ای این قیام، تبدیل امام خمینی(ره) به یک رهبر مردمی و شناخته‌شده در سطح جهان اسلام بود. مردم، ایشان را نه فقط یک مرجع تقلید، بلکه نماد مقاومت و شجاعت در برابر ظلم می‌دانستند، این جایگاه، بستر لازم برای ادامه نهضت در سال‌های آینده و نهایتاً پیروزی انقلاب اسلامی را فراهم ساخت.

چرا قیام ۱۵ خرداد به عنوان یک نقطه عطف در تاریخ انقلاب اسلامی شناخته می‌شود؟

۱۵ خرداد حماسه ای ماندگار و نقطه عطفی در کارنامه انقلاب اسلامی ایران است این قیام، سر آغاز تحوّلات شگفت آوری شد که به حق می توان از آن به عنوان «یوم اللّه» و سرآغاز انقلاب اسلامی نام برد، این قیام اگرچه به ظاهر سرکوب شد، اما تأثیرات بلندمدت خود را بر روند اوضاع سیاسی اجتماعی ایران باقی گذاشت. به نظر برخی از تحلیلگران، خاطره کشتار پانزده خرداد ۱۳۴۲ همچون آتش زیر خاکستر باقی ماند تا در فرصتی مناسب شعله ور شود و تمرینی برای پیروزی انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ بود.

واکنش رژیم پهلوی به قیام ۱۵ خرداد و سرکوب آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

رژیم شاه به جای گفت‌وگو و اصلاح سیاست‌ها، مسیر سرکوب را در پیش گرفت. ساواک و نیروهای امنیتی، جلسات مذهبی را زیر نظر گرفتند، طلاب و علمای منتقد را بازداشت یا تبعید کردند و در نهایت میز بازداشت امام خمینی(ره) در شب ۱۵ خرداد، جرقه‌ای بود که انبار باروت اعتراضات مردمی را منفجر کرد.

درس‌ها و عبرت‌های اصلی قیام ۱۵ خرداد برای نسل امروز جامعه ما چیست؟

کشتار ۱۵ خرداد چهره ضد دینی و ضد اسلامی اربابان به ظاهر روشن فکر را به نمایش گذاشت و نشان داد شاه با اصل دین در جنگ است.

قیام ۱۵خرداد نشان دهنده دفاع مردم از مرجعیت و امام بود و برای نسل امروز درس عبرتی است که بدانند با هوشیاری مردم و مسئولان می توان جلو نفوذ و توطئه های دشمنان داخلی و خارجی را گرفت.

شاهدان عینی و کسانی که در این قیام حضور داشتند، چه روایت‌ها و خاطراتی از آن روز دارند؟

با پیروزی انقلاب اسناد تازه ای که در آرشیوهای ساواک و یا دیگر نهادهای حکومتی وجود داشت برای بررسی در اختیار محققین قرار گرفت. به همین منظور کتابی به نام «قیام خونین پانزده خرداد ۴۲ به روایت اسناد» توسط فردی به نام «م. دهنوی» گردآوری شد. البته کتاب‌ها و مقالاتی نیز در مورد خاطرات کسانی که شاهد عینی این قیام بودند تآلیف شده که چطور مظلومانه افراد زیادی برای مطالبه حق خود به شهادت رسیدند.

جریان‌های فکری و سیاسی مختلف، چگونه قیام ۱۵ خرداد را تفسیر و تحلیل کرده‌اند و این تفسیرها چه تفاوت‌هایی با هم دارند؟

پس از وقوع قیام، رژیم پهلوی تلاش کرد با سانسور گسترده، از بازتاب آن جلوگیری کند، با این حال، اخبار و تصاویر محدود از خشونت‌ها و سرکوب خونین مردم، در بین مردم دست‌به‌دست شد و به سرعت در سراسر کشور منتشر شد.

علما در شهرهای مختلف با برگزاری مراسم ترحیم، به زنده نگه داشتن یاد شهدا پرداختند، حوزه علمیه قم نیز با صدور بیانیه‌هایی تند، حکومت را محکوم و از مردم خواست در برابر ظلم ایستادگی کنند.

ولی در این رویداد تاریخی بیشتر احزاب سیاسی و گروه‌های منتسب به جریان روشنفکری نه‌تنها از حرکت مبارزاتی مردم به رهبری روحانیت حمایت نکردند، بلکه بیشتر آنها سکوت کرده و بنا بر شواهد تاریخی نوعی موضع‌گیری منفی نیز نسبت به این قیام اتخاذ کردند.

چگونه می‌توان یاد و خاطره شهدای قیام ۱۵ خرداد را گرامی داشت و پیام ایثار و مقاومت آنان را به نسل‌های آینده منتقل کرد؟

امام خمینی (ره) فرمودند، قیام ۱۵ خرداد یک مصیبتی بود برای ملت ما، لکن مبدا جنبش بود، لکن مبارک بود، برای ملت که منتهی شد به یک امر بزرگ، و آن استقلال کشور و آزادی برای همه مملکت.

این قیام بزرگ باید در کتب درسی و در رسانه ها به نسل جوان انتقال داده شود تا بدانند برای آزادی این کشور چه خون‌هایی ریخته شده و شجاعت و غیرت شهدای ۱۵ خرداد الگویی برای جوانان برای دفاع از اسلام و میهنشان باشد.