به گزارش خیمه مگ،حجت‌الاسلام والمسلمین سید رحیم توکل در مراسم شب پنجم ماه محرم که در هیئت فاطمیه قم برگزار شد، با اشاره به فلسفه خلقت انسان اظهار داشت: خداوند ما را آفرید و به عبادت امر کرد تا سه مقام والا در ما ظهور پیدا کند: مقام عبودیت، تخلق به اخلاق الهی و مظهریت صفات پروردگار.

عضو مجلس خبرگان رهبری افزود: انسان باید عبد واقعی خداوند باشد؛ خدایی که قدرت و علمش بی‌نهایت است. عبودیت یعنی بندگی خدایی که همه عالم در قبضه قدرت اوست. پس از آن، باید اخلاق و رفتار انسان بر اساس ادب و سلوک الهی شکل گیرد تا متخلق به اخلاق خداوند شویم. سومین مرتبه نیز مقام مظهریت است؛ یعنی صفات جمال و جلال الهی در وجود انسان تجلی یابد.

سه مقام اساسی در مسیر کمال انسان

وی تأکید کرد: هر کسی که در مسیر حق به جایی رسیده، از دایره این سه مقام خارج نبوده است. خارج از این مسیر، هرچه هست فقط شعار توخالی است و واقعیتی در آن نیست. خداوند برای اثبات حقانیت پیامبران، نشانه‌هایی با عنوان "اعجاز" قرار داد تا مردم در برابر آن عاجز بمانند و به حقانیت آن‌ها ایمان آورند. اعجاز، به‌معنای کاری است که مردم از انجام آن ناتوان‌اند.

معجزات حضرت عیسی (ع)؛ از خلق پرنده تا احیای مردگان

این استاد حوزه با اشاره به معجزات حضرت عیسی(علیه‌السلام) افزود: آن حضرت برای اثبات رسالت خود، چهار معجزه را به مردم ارائه داد، معجزه نخست ساختن پرنده‌ای از گل و دمیدن در آن که به اذن خدا زنده می‌شد؛ معجزه دوم زنده کردن مردگان، معجزه سوم شفا دادن نابینای مادرزاد و معجزه چهارم درمان بیماری برص بود. در همه این معجزات، عبارت «به اذن‌الله» ذکر شده و این نشان می‌دهد که این امور مستقیماً با اراده الهی انجام گرفته‌اند.

حجت‌الاسلام والمسلمین توکل در ادامه به نکته‌ای ظریف در آیات سوره آل عمران اشاره کرد و گفت: حضرت عیسی(علیه‌السلام) در ادامه، کاری را انجام دادند که در آن دیگر از تعبیر «به اذن‌الله» استفاده نشده است. ایشان فرمودند: «وَ أُنَبِّئُکُمْ بِمَا تَأْکُلُونَ وَ مَا تَدَّخِرُونَ فِی بُیُوتِکُمْ» یعنی به شما خبر می‌دهم از آنچه می‌خورید و آنچه در خانه‌هایتان ذخیره می‌کنید. این نشانه‌ای از علم غیب حضرت عیسی است که به‌واسطه تزکیه نفس و مجاهده با شهوات حاصل شده، نه فقط با اعجاز الهی.

علم غیب؛ نتیجه مجاهده شخصی نه فقط قدرت الهی

وی در تبیین این نکته افزود: این علم، نتیجه ریاضت‌ها و تهذیب نفس حضرت عیسی(علیه‌السلام) بوده است، نه تنها معجزه‌ای از سوی خداوند. مبارزه با شهوات، مراقبت از دل، و رعایت تقوا، زمینه‌ساز تجلی این علم شده است. این نشان می‌دهد که اگر انسان مسیر تزکیه و تهذیب را طی کند، می‌تواند به چنین مرتبه‌ای از آگاهی و بینش باطنی برسد.

مقام "شاهد بودن" در قرآن؛ نتیجه تهذیب دل

حجت‌الاسلام والمسلمین توکل با استناد به آیه‌ای از سوره فتح افزود: خداوند در قرآن می‌فرماید: «إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِیرًا» «ما تو را به عنوان شاهد، بشارت‌دهنده و بیم‌دهنده فرستادیم.» در این آیه، مقام "شاهد بودن" پیامبراکرم(ص)، مقدم بر مقام "بشارت" و "انذار" آمده است. این نشان می‌دهد که شاهد بودن، یک مقام شخصی و درونی است که با نورانیت قلب و تزکیه نفس حاصل می‌شود؛ مقامی که انسان را به آگاهی از باطن اشیا و حالات افراد می‌رساند.

عضو مجلس خبرگان رهبری توکل تصریح کرد: راهی که حضرت عیسی(ع) پیمود، با مجاهدت نفس و تهذیب درونی حاصل شد و این مسیر، برای هر انسان مؤمنی که اهل مراقبه، تقوا و مبارزه با نفس باشد، گشوده خواهد شد.

تفاوت اسمای اعظم و جایگاه پیامبران و معصومان(ع)

حجت‌الاسلام والمسلمین توکل با اشاره به مفاهیم توحیدی و جایگاه اولیای الهی گفت: در برخی روایات آمده است که حضرت عیسی(علیه‌السلام) با بهره‌گیری از دو اسم از اسمای اعظم، به کارهایی خارق‌العاده دست می‌یافت. در این روایت تأکید شده که مجموع اسمای اعظم هفتاد و دو اسم است و تنها یک اسم از آن‌ها در ذات الهی مخفی مانده است؛ اسمی که هیچ‌کس جز خود خدا از آن آگاه نیست. آن اسم اعظم چنان عظمت و جلالتی دارد که هیچ موجود مادی قدرت تحمل آن را ندارد و فقط به ذات اقدس الهی اختصاص دارد.

نماینده مردم مازندران در مجلس خبرگان رهبری تصریح کرد: حضرت عیسی تنها دو اسم از اسمای اعظم را داشت، اما به چهارده معصوم (علیهم‌السلام) تمامی هفتاد و دو اسم واگذار شده است. حال باید پرسید: کدام بالاترند؟ حضرت عیسی یا امیرالمؤمنین(ع) یا امام حسین(ع) یا امام رضا(ع)، روشن است که جایگاه ائمه اطهار(ع) فراتر از پیامبران اولوالعزم است، زیرا آنان به تمام اسمای اعظم دسترسی داشته‌اند.

تبیین دو نوع حیات؛ مادی و معنوی

این استاد حوزه علمیه با اشاره به تقسیم حیات انسان به دو گونه، اظهار کرد: ما در این دنیا دو نوع زندگی داریم؛ یکی حیات مادی و دیگری حیات معنوی. در کنار حیات مادی، مرگ مادی هم هست و در کنار حیات طیبه، مرگ طیبه نیز وجود دارد. در حیات مادی، تعلق روح به بدن معیار زنده بودن است. انسان تا زمانی زنده است که روحش به بدن توجه و تعلق داشته باشد. این تعلق باعث می‌شود چشم‌ها ببینند، زبان سخن بگوید، دست و پا حرکت کنند و سایر نشانه‌های زندگی ظاهر گردد.

وی افزود: هنگام خواب، میزان این تعلق کاهش می‌یابد؛ مثلاً از صد درصد به حدود شصت درصد می‌رسد، به همین دلیل حواس پنج‌گانه به‌طور کامل فعال نیستند. اما در زمان مرگ، این تعلق به صفر می‌رسد و به همین دلیل، انسان می‌میرد.

حیات مادی، افتخار نیست؛ همه موجودات در آن مشترکند

حجت‌الاسلام والمسلمین توکل با تأکید بر اینکه حیات مادی افتخاری برای انسان محسوب نمی‌شود، گفت: در این نوع حیات، مؤمن، کافر، مشرک، منافق و حتی حیوانات با هم مشترکند. بنابراین چیزی که همه دارند، افتخارآمیز نیست. تعلق روح به بدن، امری عطایی و نه اکتسابی است. هیچ‌کدام از ما برای آن تلاش نکرده‌ایم. خداوند پس از چهار ماهگی در رحم مادر، روح را به بدن انسان تعلق می‌دهد. این امر اختصاصی به مؤمن ندارد و شامل همه موجودات زنده است.

هدف پیامبران؛ رساندن انسان به حیات طیبه

حجت‌الاسلام والمسلمین توکل در ادامه افزود: ما برای این نیامده‌ایم که فقط همان حیات مادی را داشته باشیم که دیگران و حیوانات هم دارند. بعثت انبیا، نزول کتاب آسمانی، و عطای عقل برای ارتقای انسان به حیات دوم است. در این حیات دوم، بحث‌هایی مانند انتخاب، کرامت و افضلیت مطرح می‌شود. در حالی که در حیات مادی، همه یکسان‌اند. ملاک برتری نزد خدا تقواست، چنان‌که در قرآن آمده است: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ.» حیات طیبه همان زندگی حقیقی و معنوی انسان است که هدف نهایی خلقت و نقطه تمایز انسان مؤمن از دیگران محسوب می‌شود.

هدف بعثت انبیا، جدا کردن انسان از حیات دنیوی است

حجت‌الاسلام والمسلمین توکل با اشاره به مفهوم حیات طیبه در قرآن کریم، اظهار داشت: تمامی انبیا، کتب آسمانی و عقل الهی برای این آمده‌اند که انسان را از حیات حیوانی، که صرفاً محدود به زندگی دنیوی است، جدا کنند و او را به حیات طیبه برسانند. در آیه شریفه آمده: «استجیبوا لله و للرسول اذا دعاکم لما یحییکم؛» یعنی دعوت خدا و پیامبر برای آن است که شما را زنده کنند. آیا ما مرده‌ایم که زنده شویم؟ بله، زنده‌ایم اما در حیات حیوانی، اکنون باید وارد حیات معنوی شویم.

حیات طیبه، تنها با ایمان و عمل صالح ممکن است

این استاد حوزه علمیه با استناد به سوره نحل بیان کرد: قرآن راه درمان را نیز نشان می‌دهد؛ و می‌فرماید: «من عمل صالحاً من ذکر أو انثی و هو مؤمن فلنحیینه حیاة طیبة.» عمل صالح همراه با ایمان، حیات طیبه را برای انسان به ارمغان می‌آورد. عمل صالح به تنهایی کافی نیست. باید به آن رنگ ایمان و الهی بودن بخشید. کمک به نیازمندان، حل مشکلات دیگران و بسیاری از نیکی‌ها عمل صالح هستند، اما اگر فاقد اخلاص و نیت الهی باشند، انسان را به قرب نمی‌رسانند.

رنگ الهی اعمال، شاخص قرب به خداست

حجت‌الاسلام والمسلمین توکل در ادامه افزود: هر چه رنگ اخلاص در اعمال پررنگ‌تر باشد، مسیر رسیدن به قرب الهی سریع‌تر طی می‌شود. پیامبر اکرم(ص) درباره ضربت امیرالمؤمنین(ع) در جنگ خندق می‌فرمایند: ضربت حضرت علی(ع) در آن روز، از عبادت جن و انس تا قیامت برتر شمرده شد، زیرا با نهایت اخلاص و ایمان همراه بود.

امام زمان(عج)، احیاگر بندگان خداست

این استاد اخلاق همچنین بیان کرد: امام زمان(عج) با آمدن خود، شهرها را آباد و دل‌های مؤمنان را احیا می‌کند. اما نه همه، بلکه آنان را که آماده و زنده‌اند، اما مربی ندارند. برای رسیدن به این مرتبه باید ابتدا دیدمان نسبت به دنیا را تغییر دهیم. اگر مانند حضرت سلمان به دنیا نگاه کنیم، می‌توانیم از دنیا پلی به سوی معنویت بسازیم؛ اما اگر نگاه‌مان چون فرعون باشد، اسیر دنیا می‌شویم.

حجت‌الاسلام والمسلمین توکل با اشاره به روز عید فطر، خاطرنشان کرد: عده‌ای در روز عید فطر غذا می‌خورند، اما در دل خود غمگین‌اند؛ غم از اینکه رمضان را از دست داده‌اند. این حس نشان می‌دهد که هنوز جای رشد وجود دارد. اگر در پایان رمضان تغییری در حال و احوال‌مان ایجاد نشده، یا عبادات‌مان بدون نور بوده یا با گناهان آن نور را خاموش کرده‌ایم.

از حیات مادی دل بکنیم، پیش از آنکه دل‌مان را بکنند

وی در پایان تأکید کرد: انسان باید پیش از آنکه دنیا او را از خود جدا کند، خود دل از دنیا بکند و راه سلوک الی‌الله را در پیش گیرد. عمر کوتاه است، و فرصت محدود. تا دیر نشده باید برای رسیدن به حیات طیبه، از سرمایه عمر درست بهره برد.