به گزارش خیمه مگ،در ابتدای دستنوشته ای از مرحوم زرآبادی که با تأکید بر دعا و توجه به نماز و استمرار در سجده و دیگر توصیه های آسمانی و رموز ایمانی مزین است بیتی آمده است که خود گویای طلایی ترین راز بزرگی و رسیدن به وصال حق است:
رفتند رفیقان و رسیدند به منزل
در خواب غروری تو هنوز ای دل غافل
چیزی که خلاص تو در آن است خلوص است
باقی همه اجزای تو قیدند و حبایل
شخصیت برجسته و فرزانه رادمرد عرصه علم و عرفان و حکیم وارسته خطه نور قرآن حضرت آیة الله سید موسی زرآبادی یکی از نمونه های مبرز به ظهور رسیدن علم و عمل در تاریخ پرافتخار حوزه های علمیه و سیره منور روحانیت دینمدار است.
مردانی فرهیخته و عارفانی ربانی که دل در گرو مهر مردم و یاد خدا داشتند و سالهای حیات طیبه خویش را صرف ارشاد و هدایت امت اسلام نمودند.
بی تردید یکی از بزرگان و نام آوران این میدان استاد معظم جناب سید موسی زرآبادی بود.
مردی که در سال ۱۲۹۴ هـ ق. در قزوین پا به عرصه دنیا نهاد و دیده به دیدار جهان گشود.
پدری ربانی و مادری روحانی در خانه ای سبز و سپید
والده مکرمه اش دختر یکی از عالمان و حکمای بزرگوار شهر دارالعباده قزوین و والد معظمش حجة الاسلام و المسلمین سید علی زرآبادی قزوینی از زمره اهل فضل و حقجویان آن روزگار و خود در محفل علم و عمل، از جمله برجستگان بود.
نسب این مرد بارانی و روحانی عرفانی به جناب زید بن علی بن الحسین ـ علیه السلام ـ میرسد.
نیاکان وارسته و آباء جلیل القدر مرد دین
نیاکان و اجداد این سید جلیل القدر جملگی اهل فضل و علم بوده اند و در شجره نورانی نورانی نام آنها، اسامی آن بزرگوارانی، از آن جمله:
میرفاضل حسینی زرآبادی (م: ۱۱۹۵ ق)، حاج میر بابا، فرزند میر فاضل حسینی (م: ۱۲۱۲ ق)، سید میر بزرگ، فرزند میر بابا (م: ۱۲۳۰ ق)، سید مهدی، فرزند میر بزرگ (م: ۱۲۷۰ ق)، سید علی، فرزند سید مهدی (م: ۱۳۱۸ ق) میدرخشد.
طلبه علم؛ مهاجر الی الله؛ از قزوین تا تهران
آیت الله سید موسی زرآبادی، مقدمات علوم دینی و نیز مراتب سطوح عالیه معارف اسلامی را در قزوین و سپس در تهران فراگرفت.
در میان استادان و مرشدان علمی ایشان خاصه در حوزه فقه و اصول می توان به حضرت آیة الله حاج ملا علی اکبر ایزدی سیادهنی تاکستانی اشاره کرد که مرحوم زرآبادی به نوشتن تقریرات این استاد مبرزش مبادرت ورزید.
اما از جمله اساتید برجسته ایشان در حوزه علمیه تهران می توان به این بزرگان اشاره نمود:
میرزا حسن کرمانشاهی (م: ۱۳۳۶ ق)
سید شهاب الدین شیرازی (م: ۱۳۲۰ ق)
شیخ علی نوری حکمی (م: ۱۳۳۵ ق)
شیخ فضل الله نوری (شهادت: ۱۳۲۷ ق).
مراتب شهود معنوی در مدارج کمال علمی
این مرد ربانی و آیت روحانی علاوه بر سالها درس و بحث و تمرین و ممارست برای کسب فیض علمی از محضر اساتید خویش، دارای مراتبی از کمال و شهور و دریافت و درک معانی آسمانی و رموز علمی از طریق رویای صادقه هم بود.
چنانکه در تاریخ نقل است که شخصی در عالم رؤیا نزد آیت الله زرآبادی حاضر میشود و میگوید:
آقا موسی، ناراحت نباش! هر سؤالی داشتی از من سؤال کن تا جواب بدهم. هر موقع برای شما سؤالی پیش آمد همین قدر که بخوابی من نزد تو حاضر میشوم. و به این ترتیب استاد از رنج سؤال آسوده و راحت میشود و به مقصود خود نایل میگردد و پیشرفت میکند.
بنابر نقل های تاریخی ایشان « در کار تحصیل علم همّتی والا داشته است و تلاشی بسیار. برخی از همدرسان او ابراز داشتهاند که هر موقع از شب که بیدار میشدیم چراغ اطاق سید روشن بود.»
شاگردان مبرز مرشدی که اهل دل و دین بود
در زمره شاگردان این عالم بزرگوار می توان نامهای ارجمندی را مشاهده کرد که در روزگار خویش و پس از خویش، جزء بزرگان و نام آوران عرصه علم و فکر و اندیشه اسلامی و از احیاگران مکتب اهل بیت بوده اند.
کسانی که در محفل علمی این رادمرد عرصه فکر و اندیشه حضور یافته و هم از خرمن علم و خرد ایشان بهره ها جستند و هم در دریای اخلاق و خصال نیکوی این مرد عزیز جرعه ها برگرفتند و نوشیدند.
عالمی ذوالفنون و عارفی اهل دل
آیت الله سید موسی زرآبادی، در علوم مختلفه به تبحر و درک و معرفت والایی رسیده بود.
هم در علوم قرآنی و هم در فقه و هم در فلسفه و عرفان.
بزرگی که در میان اصحاب مکتب تفکیک که مبنای خود را معارف اهل بیت و قرآن در فهم مباحث علمی قرار داده بودند، از جمله استوانه های علمی و رکن های برجسته و استوار فکری به شمار می آمده است و می آید.
ایشان هم در سالهای تحصیل و هم در دوران تدریس، تلاشگری پرمایه و جانبرکفی اندیشه ورز بود.
از جمله شاگردان برجسته ایشان باید به شیخ مجتبی قزوینی خراسانی و شیخ علی اکبر الهیان تنکابنی اشاره نمود که بر قله شاگردان بلندمرتبه و والامقام ایشان جای گرفته اند.
و نیز مردان دانشی و فحول علمی دیگری همچون حضرت آیة الله حاج شیخ مجتبی قزوینی حجة الاسلام و المسلمین حاج شیخ علی اصغر شکرنابی قزوینی، آیة الله حاج میرزا رحیم سامت، حجه الاسلام و المسلمین، حاج سید ابوالحسن حافظیان خراسانی، سید محمد تقی معصومی اشکوری و دیگر نام اوران عرصه دین و طلاب علوم آیین که از محضر این مرد بزرگ جرعه های نوشیدند و به فیض اکمل رسیدند.
آیت الله زرآبادی دارای تألیفات و نوشتجات ارجمند و پرقدری در حوزه معارف دینی و علوم اسلامی است که مکمل تلاش علمی ایشان در تربیت شاگردان برجسته و مبرز است.
در میان آثار مکتوب ایشان باید به مواردی از جملة ذیل اشاره نمود:
۱. تقریرات فقه و اصول.
۲. تعلیقه بر بخشی از رسائل.
۳. حاشیه بر کفایة الاصول، ج ۱ و ۲.
۴. حاشیه بر مطول، بخش علم بیان.
۵. حاشیه بر منظومه سبزواری (۱).
۶. حاشیه بر منظومه سبزواری (۲).
۷. حاشیه بر شرح اشارات (بخش الهیات).
۸. حاشیه بر منطق اشارات.
۹. شرح سلامان و آبسال ابن سینا.
۱۰. رساله اعتقادات (عربی).
۱۱. رساله اصول دین (فارسی).
۱۲. رسالهای در توضیح حدیث ما الحقیقه.
۱۳. رسائل و مجالس در موعظه و اخلاق
۱۴. رسالهای مختصر درباره «مشروطیت».
۱۵. رسائل و نسخههایی مهم در انواع علوم غریبه.
مراقبه و خلوص و شهود؛ مردی که سالک بود
آیت الله زرآبادی اهل سیر و سلوک بود.
اهل مراقبه و عمل به حقایق دین و شرایع آیین.
اهل دقت در زندگی و طی طریق به شکل و شیوه ای که در شأن مردان مقید به دین و حقیقت آیین بود.
در خاطرات ایشان نقل است که :
«در روزهایی که در قزوین امام جماعت بودم مدتی به سیر و سلوک پرداختم و به قدری پیش رفتم که پردهها از جلو چشمم برداشته شد. دیوارها در برابر من حائل نبود، وقتی که در خانه نشسته بودم رهگذرها را در کوچه و خیابان میدیدم، روزی به من گفته شد: «حالا که به این مقام رسیدهای اگر بخواهی به مدارج بالاتر و مقامات والاتر برسی، یک راه دارد و آن ترک اعمال ظاهری است!».
گفتم: این اعمال ظاهری با دلائل قطعی و براهین مسلم شرعی به ما ثابت شده است. من هرگز تا زندهام آنها را ترک نخواهم کرد.
گفته شد: در این صورت همه آنچه به شما داده شده از شما سلب خواهد شد.
گفتم: «به جهنم».
از همان لحظه آن حالت از من سلب شد و یک فرد عادی شدم، دیگر از آن کشف و شهود هیچ خبری نبود. در آن هنگام متوجه شدم که شیطان از این اعمال ظاهری، با آن همه نقشی که دارد شدیداً در رنج و عذاب است. و لذا تصمیم گرفتم که با تمام قدرت ـ علاوه بر واجبات ـ به اعمال مستحبی روی بیاورم و در حدّ توان چیزی از مستحبات را ترک نکنم. از فضل پروردگار در پرتو التزام به شرع مبین، حالاتی به من دست داد که حالات پیشین در برابر آن ناچیز بود.»
اما همانطور که اشاره کردیم این آیت ربانی و سید نورانی اهل مراقبه و دقت در سلوک خویش و خاصه در رفتار و گفتارش با دیگران بود.
بزرگا مردا که تو بودی با این رأفت و لطافت
نقل است از مرحوم حاج شیخ مجتبی قزوینی که در محافل درسی سید زرآبادی:
« گاهی فرزند خردسال ایشان فضولی میکرد، ایشان با اشاره به قلمتراشی که در پیش رو داشت، میگفتند: آقا ... بنشین این قلمتراش گوش را میبرد. یعنی حاضر نبودند برای آرام کردن و ساکت نمودن فرزند مثل بقیه مردم بگویند: بنشین، گوشت را میبرّم.»
آیت الله سید موسی زرآبادی در حد خویش و بنا بر مقتضیات زمانه اش به مباحث سیاسی هم توجه و تنبه داشت و در موضوع مشروطیت به نگارش رساله ای ارزشمند پرداخت.
فرزند ایشان نقل می کند که « مرحوم سید در اوائل مشروطیت طرفدار آن بوده و حتی رسالهای ـ حدود ده صفحه ـ در مدح آن نگاشته که موجود است؛ ولی بعدها بر اثر بروز انحرافاتی در نهضت مزبور از مخالفان جدی آن گردید.»
مرغ باغ ملکوتم نیم از عالم خاک؛ پرواز در افق بهشت
آنک پس از عمری تحصیل و تدریس و مراقبه و مجاهدت علمی و عملی که آیت الله سید موسی زرآبادی در راه حیای دین و ارزشهای آیین از خود نشان داد؛ زمان دیدار یار فرا رسید و در دوم ماه ربیع الثانی، سال ۱۳۵۳ ق دیده از دنیای فانی بربست و به سوی دیار باقی شتافت و به ملکوت اعلی پرکشید.
پیکر مطهرش در صحن امامزاده حسین (علیه السلام) در خطه قزوین تدفین گشت و مقبره اش در طول روزگار پس از رحلتش ملجأ و زیارتگاه اهل نظر و اصحاب معنا و دین قرارگرفت.