به گزارش خیمه مگ،آیین «منقبت‌خوانی» یکی از آیین هایی است که در بسیاری از کشورهای اسلامی و شهرهای ایران در ماه رمضان مرسوم است و در این ایام در مساجد، حسینیه‌ها و مکان‌های مذهبی در شهرهای مشهد، قم، شیراز، تبریز، تهران، مازندران و کاشان و...برگزار می‌شود. یکی از ویژگی های آیین های ماه مبارک رمضان از جمله منقبت خوانی در هم تنیدگی این آئین ها با مردم است.

در واقع «منقبت خوانی» مهمترین شیوه ستایشگری مذهبی است که بر اساس روایت‌های آیینی، نمایشی و حماسی شکل گرفته است. ستایشگران آیینی و نمایشی را که از آنها به عنوان «مناقب خوانان» در متون کهن ایران یاد شده، می‌توان در آیین‌های نمایشی ایران باستان رصد کرد. در حقیقت رفتار و شیوه «منقبت خوانان» در گام‌های نخست به شکل مستقیم در مقام ستایش خداوند سبحان شکل می‌گیرد و در مرحله بعد تاکید نمایش گران این آیین، در مسیر شناساندن و الگو قرار دادن شخصیت ائمه علیهم السلام در میان مسلمانان و شیعیان استوار می‌شود.

ماه مبارک رمضان، ماه عبادت و تقوا به عنوان ماه میهمانی خدا در میان مردم مسلمانان اهمیت ویژه‌ای دارد. در این ماه، روزه‌داری تنها به خودداری از خوردن و آشامیدن محدود نمی‌شود، بلکه فرصتی است برای جلب رحمت الهی و نزدیکی بیشتر به خداوند. در این ایام، علاوه بر نمازها و عبادات فردی، برخی از آیین‌های سنتی و مذهبی نیز در جوامع اسلامی برگزار می‌شود که به تقویت پیوند معنوی مردم با آموزه‌های دینی کمک می‌کند. یکی از این آیین‌های خاص که در بسیاری از مناطق ایران با شکوه هرچه تمام‌تر برگزار می‌شود، «منقبت‌خوانی» است؛ آیینی که در آن به ستایش و ذکر فضایل اهل بیت پیامبر (ص)، به ویژه امام علی (ع) و سایر ائمه معصومین (ع)، پرداخته می‌شود.

منقبت‌خوانی؛ تجلیل از فضایل اهل بیت (ع)

منقبت‌خوانی به‌طور سنتی در ماه رمضان، به‌ویژه در شب‌های قدر و همچنین در مراسم‌هایی که در مساجد و حسینیه‌ها برگزار می‌شود، جایگاه ویژه‌ای دارد. منقبت‌خوانی به معنای خواندن اشعار و مطالبی است که در آنها از فضایل، ویژگی‌ها و خصایص اخلاقی اهل بیت پیامبر اسلام (ص) به ویژه امام علی (ع) یاد می‌شود. این آیین به‌طور معمول توسط منقبت‌خوانان یا شعرای مذهبی اجرا می‌شود که با استفاده از زبان و شعر، عشق و ارادت خود را به اهل بیت (ع) نشان می‌دهند.

در طول ماه رمضان، منقبت‌خوانی در مساجد، محافل مذهبی، و حتی در خانه‌ها و خیابان‌های شهرهای مختلف برگزار می‌شود. این مراسم‌ها غالباً با حضور جمعیت زیادی از مردم، از نوجوانان تا بزرگسالان، همراه است که با شور و شوق به شنیدن مدیحه‌سرایی و شعرخوانی درباره اهل بیت (ع) گوش می‌دهند.

فضیلت‌های این آیین در تقویت روحیه معنوی

یکی از ویژگی‌های منقبت‌خوانی در ماه رمضان، توانایی آن در ایجاد فضایی معنوی است که علاوه بر تقویت روحیه دینی، به تذکر و تأمل در زندگی اهل بیت (ع) و آموزه‌های آنها می‌پردازد. این مراسم‌ها نه‌تنها به عنوان یک عمل عبادی و فرهنگی، بلکه به عنوان یک عنصر اجتماعی نیز محسوب می‌شود که در آن مردم با آگاهی از فضایل اهل بیت (ع)، در مسیر تعالی معنوی و اخلاقی خود قدم برمی‌دارند.

در این مراسم‌ها، منقبت‌خوانان معمولاً با شعری حماسی و دلنشین، فضایل امام علی (ع) و سایر ائمه را روایت می‌کنند. این اشعار اغلب در قالب داستان‌های تاریخی، نکات اخلاقی و آموزه‌های دینی هستند که تاثیر زیادی در ذهن و قلب شنوندگان به جا می‌گذارند. از این رو، این مراسم‌ها به‌ویژه در ماه رمضان، که زمانی برای خودسازی و تقویت ایمان است، تأثیر عمیقی در معنویت افراد دارند.

نگاهی به تحولات فرهنگی منقبت‌خوانی در عصر حاضر

با گذشت زمان، آیین منقبت‌خوانی در ایران تغییراتی به خود دیده است. در گذشته، این مراسم‌ها بیشتر در محافل خصوصی و خانوادگی برگزار می‌شد، اما امروزه با گسترش امکانات و رسانه‌ها، منقبت‌خوانی به یکی از آیین‌های عمومی و مردمی در مساجد، حسینیه‌ها و حتی از طریق تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده است. این تحولات باعث شده است که بیشتر افراد، حتی آنهایی که دسترسی کمتری به محافل مذهبی دارند، بتوانند از این برنامه‌ها بهره‌مند شوند.

در دنیای امروز، منقبت‌خوانی در کنار تجلیل از اهل بیت (ع)، به شکل‌های نوینی از جمله استفاده از موسیقی‌های سنتی و مدرن نیز در آمده است. این روند باعث شده تا این آیین نه‌تنها در ایران، بلکه در سطح جهانی نیز مورد توجه قرار گیرد و مخاطبان بیشتری را جذب کند.

هرچند منقبت‌خوانی به‌عنوان یک آیین مذهبی در ایران و دیگر کشورهای مسلمان جایگاه ویژه‌ای دارد، اما چالش‌هایی نیز پیش روی این مراسم‌ها وجود دارد. یکی از این چالش‌ها، کم‌رنگ شدن حضور نسل جوان در این مراسم‌ها به دلیل تغییرات فرهنگی و اجتماعی است. به همین دلیل، نیاز است که منقبت‌خوانی به‌طور مستمر با رویکردهایی نوین و جذاب برای نسل‌های جدید تبیین و تقویت شود.

آیین منقبت‌خوانی در ماه رمضان، نمادی از پیوند عمیق مردم با اهل بیت (ع) و تجلی ارادت به آموزه‌های دینی است. این مراسم نه‌تنها در تقویت ایمان و اخلاق افراد نقش مهمی ایفا می‌کند، بلکه به‌عنوان یک عامل اجتماعی و فرهنگی، همبستگی و وحدت میان مسلمانان را تقویت می‌کند. در این ماه پر برکت، منقبت‌خوانی به‌عنوان یک آئین معنوی، فرصتی برای بازنگری در زندگی معنوی، رشد در معرفت و تقویت عشق به اهل بیت پیامبر اسلام است.