به گزارش خیمه مگ،دشوار از آن جهت که سیطره بر این شخصیت عظمی در جهت معرفی شان آنچنان که در خور شأن و منزلت او باشد در ید قدرت هر کسی نیست و خطیر از آن جهت که بتوان بی کم و کاست و بی تردید و اشتباه و آنچنان که باید و شاید، درباره مقام علمی و منزلت مجاهدتهای ایمانی و تقوا و پرهیزگاری و رسیدن به رستگاری ایشان سخن راند.

این مرد ملکوتی و تندیس علم و جهاد علمی بزرگترين دانشمند تاريخ شيعه در زمينه فهرست نگاري كتب و تراجم نگاري علماست.خاصه با دو اثر ارزنده «الذريعه» و «طبقات اعلام الشيعه» که از جمله نامدارتین و برجسته ترین آثار برجای مانده در طول تاریخ دانشمندان شیعی است.

و بی تردید این نتایج پربار علمی و ثمرات ارزنده فکری و دستاوردهای شریف و سترگ و شگرف قلمی حاصل مدتها تتلمذ نزد کسی همچون آخوند خراساني است.

این رادمرد عرصه علم و ایمان و عالم ربانی و فقیه متأله و سالک عرفانی در اخلاق اسلامی،تقوا و رستگاری شهره عالم علم و عمل بود آن چنان که علامهء بزرگ امینی،او را«بقیة السف الصالح»می‌خواند.استاد محمد رضا حکیمی خراسانی نیز می‌نویسد:«شیخ با همهء اشتغال‌ پر دامنهء علمی و تتبعات فرصت‌گیری که داشت از انجام‌ عبادات اسلامی و ریاضات شرعی و تهذیب و ترویض‌ نفس غفلت نمی‌کرد.شب چهارشنبه هر هفته،پیاده از نجف به«مسجد سهله»(در ده کیلومتری نجف)می‌رفت‌ و در آنجا به نماز و دعا و عبادت می‌پرداخت.این کار وی‌ تا مدتی پس از رسیدن به سن 80 سالگی همواره ادامه‌ داشت.شیخ برای این سفر عبادی یک جفت گیوه‌ داشت که فقط آنها را در شبهای چهار شنبه و در راه‌ نجف به مسجد سهله به پا می‌کرد.

شیخ امام جماعت نیز بود و این سنت دینی‌ و اجتماعی را به پا می‌داشت.تا سال 1376 در مسجد شیخ طوسی(در نجف)نماز جماعت می‌خواند.از این‌ سال به بعد که در راه کربلا،دچار تصادف شد و آسیب‌ دید،به علت دوری راه مسجد طوسی تا منزل وی، «مسجد آل طریجی»را انتخاب کرد و تا چند سال پیش‌ از در گذشتش این سنت را تعطیل نکرد.»

شیخ آقابزرگ تهرانی معروف به صاحب الذریعه که نام اصلی او محمدمحسن بود و بعدها منزوی لقب گرفت، از دانشمندان کتاب‌شناس قرن چهاردهم هجری است و با تألیف دائرةالمعارف بزرگ الذریعه و کتاب طبقات اعلام الشیعه گام بزرگی در شناسایی آثار و نسخ خطی اسلامی در حوزه‌های مختلف علوم برداشت.

این عالم ربانی و اندیشمند و نویسنده بزرگ شیعی در شب پنجشنبه ۱۸ فروردین ۱۲۵۵ خورشیدی (۱۱ ربیع‌الاول ۱۲۹۳ هجری قمری) در تهران به دنیا آمد و در ۱۲ اسفند ۱۳۴۸ خورشیدی (۱۳ ذیحجه ۱۳۸۹ هجری قمری) در نجف درگذشت.

این عالم بزرگوار در مدرسه فخریه تهران و مدرسه پامنار به تحصیل دروس سطح همت گماشت. در مرحله دروس عالی تر حوزوی، در محضر بزرگانی چون شیخ محمد حسین خراسانی، شیخ محمد باقر تهرانی، شیخ زین العابدین محلاتی، میرزا محمود قمی، سید حسن استرآبادی، شیخ عباس نهاوندی، محدث نوری، شریعت اصفهانی، آیت‌الله سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، آخوند خراسانی و آیت‌الله محمدتقی شیرازی حضور یافت.

شاگردان برجسته و بزرگی نیز در محضر درس ایشان کسب فیض نموده و مراحل تربیت فکری و آموزش دینی را طی کردند و از آن جمله سید عبدالعزیز طباطبایی معروف به محقق طباطبایی، سید مرتضی نجومی، سید محمدحسن طالقانی، سید محمدصادق بحرالعلوم، مولانا رضا حسین خان رشیدی ترابی، سید محمدمحسن نقوی، شهید محراب سید محمدعلی قاضی طباطبایی، سید محمدحسین حسینی جلالی هستند.

آثار قلمی حضرت آقابزرگ تهرانی نیز در مجموع در بیست‌وسه نمونه تألیف شده است. مهم‌ترین آن‌ها دو دائره‌المعارف بزرگ الذریعه الی تصانیف الشیعه در ۲۶ جلد و ۳ جلد اعلام، و نیز طبقات اعلام الشیعه در ۹ جلد می‌باشد.

از جمله آثار دیگر ایشان می توان به حیاة الشیخ الطوسی.هدیة الرازی إلی المجدد الشیرازی.مصفی المقال فی مصنفی علم الرجال. المشیخة. النقد اللطیف فی نفی التحریف عن القرآن الشریف.توضیح الرشاد فی تاریخ حصر الاجتهاد و دیگر کتب ارزنده و سترگ ایشان اشاره کرد.  

علمائي كه به ايشان اجازه روايت دادند عبارتند از محدث نوري آيةالله سيدحسن صدر كاظمي شيخ محمدصالح آل طعان بحراني شيخ علي خاقاني سيد محمدعلي شاه عبدالعظيم آخوند محمدكاظم خراساني سيداحمد تهراني كربلائي سيدمرتضي كشميري آقا سيدعلي شوشتري سيد ابوتراب خوانساري و سيد هبةالله شهرستاني.

و علمائي كه از ايشان اجازه روايت داشتند عبارتند از آيت الله بروجردي علامه اميني (الغدير) علامه طباطبايي علامه شوشتري.

از جمله شاگردان برجسته ایشان می توان به بزرگانی نظیر سيد احمد حسيني اشكوري استاد سيدمرتضي نجومي سيد محمدحسن طالقاني سيدمحمدصادق بحرالعلوم مولانا رضا حسين خان رشيدي ترابي شهيد محراب، سيدمحمدعلي قاضي طباطبايي و بسياري از اهالی علم و دیانت که منشأ آثار پر خیر و برکتی برای اسلام و مسلمین شده اند اشاره نمود.